Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

qadam: Variantlarni baholang va eng yaxshisini tanlang.

Bizda mavjud bo‘lgan bir qator variantlar mavjud bo‘lganda, eng yaxshisini tanlash vaqti keldi. Ammo nima «eng yaxshi» deb hisoblanadi?
Yagona to‘g‘ri javob yo‘q, chunki bu qisman sizning qadriyat- laringiz, ustuvorliklaringiz va xavfli ishtahangizga bog‘liq. Akade- mik qarorlar nazariyasida, qaror qabul qilishning asosiy qoidalar-

115

idan biri kutilgan foydali dasturni maksimal darajaga ko‘tarishdir. Bu biz qaror qabul qilganda va turli xil tanlovlar mavjud bo‘lganda, har bir tanlov turli xil ehtimolliklarga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan natijalar to‘plamiga ega degan fikr. Biz matematik ravishda tan- lovning «kutilgan foydaliligini» hisoblashimiz mumkin, bu taxmi- nan ushbu tanlovdan biz olishimiz kerak bo‘lgan sof daromadni (yoki qiymatni) o‘lchaydi. Keyin biz kutilgan eng yuqori foyda keltiradigan tanlovni tanlashimiz kerak.
Ushbu protsedura bilan bog‘liq muammo shundaki, haqiqiy ha- yotda ehtimolliklar va yordam dasturlarini aniqlash qiyin kechadi. Albatta, agar natijalar restoranda nima ovqatlanishni tanlashda bo‘lgani kabi ko‘proq yoki ozroq bo‘lsa, qaror nisbatan osonroq bo‘ladi, chunki siz faqat o‘zingiz yoqtirgan narsani tanlaysiz. Siz- ga yoqadigan narsalar bir nechta bo‘lishi mumkin va siz ulardan bittasini tanlashda qiynalishingiz mumkin, ammo ulardan birini tanlash oqilona tanlov bo‘ladi. Umuman olganda, qaror qabul qil- ishda nima qilishimiz kerak – har bir variantning ijobiy va salbiy tomonlarini sanab o‘tish (variantni qo‘llab-quvvatlovchi sabablar va unga qarshi sabablar). Keyin biz balansda uning foydasiga eng ko‘p sabablarga ega bo‘lgan variantni tanlaymiz.
Buni Benjamin Franklin usuli, deb nomlang. Franklin (1706– 1790) Qo‘shma Shtatlarning asoschilaridan biri, taniqli siyosat- chi, tadbirkor, yozuvchi, olim va ixtirochi. U olim Jozef Priestliga yozgan maktubida, ko‘pgina qarorlarni qabul qilish qiyin, chunki bizda barcha tegishli ma’lumotlar mavjud emas. Biz qila oladigan narsa – bu uning ijobiy va salbiy tomonlarini ikkita ustunda (vari- antlarda) yozishdir.
Teng vaznga qarshi bo‘lgan sabablarni «bekor qilish» mumkin. Keyinchalik, balansda variantni qo‘llab-quvvatlash uchun ko‘proq sabablar mavjudligini aniqlaymiz va shunga muvofiq harakat qila- miz:
Yarim varaq qog‘ozni satr bilan ikkita ustunga bo‘lib, bitta