Biznesni tadqiq etish usullari

1-mavzu. “BIZNESNI TADQIQ ETISH USULLARI” FANINING
PREDMETI VA VAZIFALARI

Qisqacha mazmuni: Mazkur bobda har bir iqtisodchi uchun o’z sohasi bo’yicha biznes faoliyatini samarali yo’lga qo’yish uchun zarur bo’lgan biznesning zamonaviy usullarini o’rganish hamda qay yo’sinda faoliyatni tashkil etish masalalarini yorituvchi biznesni tadqiq etish usullari kursining predmeti va vazifalariga bag’ishlangan. Shuningdek, biznesni tadqiq etishning fan sifatida shakllanishi, iqtisodiy fanlar tizimidagi o’rni, boshqa fanlar bilan o’zaro bog’liqligi, zamonaviy bozor iqtisodiyoti talabiga mos xususiyatlari, respublikamizda biznesni rivojlantirishning qonuniy asoslari, fanning mamlakat iqtisodiyotini yangilash hamda modernizatsiyalash qilish va yangilashni izchil davom ettirishning davr talablariga xos va mos vazifalari ko’rsatilgan.
1.1. “Biznesni tadqiq etish usullari” - fan va o’quv kursi sifatida
«Biznes» so’zi inglizcha bo’lib, u tadbirkorlik faoliyati yoki boshqacha so’z bilan aytganda, kishilarni foyda olishga qaratilgan tadbirkorlik faoliyatidir. «Biznesmen» (tadbirkor) atamasi birinchi marotaba Angliya iqtisodiyotida XVIII asrda paydo bo’lib, u «mulk egasi» degan ma’noni bildiradi. Jumladan, Adam Smit tadbirkorni mulk egasi sifatida ta’riflab, uni foyda olish uchun qandaydir tijorat g’oyasini amalga oshirish maqsadida iqtisodiy tavakkalchilikka boradigan kishidir, deb ta’kidlaydi. Tadbirkorning o’zi, o’z ishini rejalashtiradi, ishlab chiqarishni tashkil etadi, mahsulotni sotadi va olgan daromadiga o’zi xo’jayinlik qiladi. Biznes — bu avvalo, ishlab chiqarishni tashkil etish, iqtisodiy faoliyat va munosabatlar, hayotning o’zi, so’ngra esa pul ishlash demakdir. Biznes — bu xorijiy so’z bo’lib, u butun dunyo bo’yicha tarqalgan, undan barcha mamlakatlarda foydalanadilar. O’zbek tilida esa biznes so’zi tadbirkorlik, biznesmen esa tadbirkor demakdir. O’zbekcha so’z xorijiy so’zga to’g’ri keladi, lekin unga qo’shimcha ma’no ham beradi. Bu so’zlar ortida «ish», ya’ni ish bilan shug’ullanish yoki korxona tashkil qilish yotadi. Shunday qilib, biznes — bu korxona tashkil qilish demakdir (sanoat korxonasi, savdo do’koni, xizmat ko’rsatish korxonasi, auditorlik kontorasi, advokat idorasi, bank va h.k.). Demak, biznes — bu yo’q narsadan pul qilish emas, balki murakkab ishlab chiqarishni yoki xizmat ko’rsatishni tashkil etish demakdir. Tadbirkor — bu doimo o’z ishining fidoyisi, bilimdonidir. Tadbirkorlik uchun o’qish kerak, nafaqat, dastlabki paytlarda, balki tadbirkor bir umr o’qishi, izlanishda bo’lishi kerak.
Biznesni tadqiq etish usullari - bozorda vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlarni faollashtirish uslublarini, tovarlarni ishlab chiqarish hamda sotish muammolarini kompleks, tizimli echish uslublarini, bozorda vujudga keladigan o’zgarishlarga tezda moslashish, iste’molchilarga tabaqali yondashish, raqobatbardosh yangi tovarlarni vujudga keltirish va ularni ishlab chiqarishni tashkil etish, bozor konyukturasini o’rganish va bashorat qilish hamda biznes strategiyalarini o’rganishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ygan. Biznesni tadqiq etish usullari fani firma va korxonalarni bozorda o’z maqsadlarga erishish quroli sifatida qarashga alohida e’tibor beradi.
“Biznesni tadqiq etish usullari” fani iqtisodiyotni modernizatsiya-lash sharoitida tarmoq va korxonalarda sodir bo’layotgan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarini nazariy va amaliy jihatlarini o’rganish va uni mo’’tadil rivojlantirishning echimlarini topishda hamda magistratura ta’limi “Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo’yicha)” mutaxassislarini shakllanishida katta ahamiyatga ega. Ushbu fanning yutuq va xulosalaridan mamlakatda biznes faoliyati yuritishiga ta’sirini keng foydalaniladi.
Fanni o’qitishdan maqsad – talabalarga biznes faoliyatini tahlil qilishning murakkab bo’lgan usullari orqali turli raqobat jarayonlarini, kon’yunkturaviy o’zgarishlarni yoritib berish, shu bilan bir qatorda biznes muhitini tashkil etish, iste’molchi xulq-atvorini modellashtirish, tovarning sifati, uning raqobatdoshligini ta’minlash, firmaning bozordagi strategiyalarini to’g’ri tanlash bo’yicha yo’nalish profiliga mos bilim, ko’nikma va malaka shakllantirishdir.