Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

f e n II ^III
P gen IAIA x IBIB
gam I A IB
f e n ^IV
F gen IAIB


ORALIQ D ID U R A G A Y VA PO L ID U R A G A Y L A R BO 'Y IC H A TEST TO PSH IR IQ LA R I


1. B e lg ila m in g oraliq holda irsiylanishida d iduragaylarning F 2 da fen otip bo'yicha xilm axilligi:
A - 9:3:4.
В - 9:3:3:1.
С - 9:3:2:2.
D - 9:4:2:1.
E - 1:1:1:1.
2. B e lg ila m in g oraliq holda irsiylanishida d id uragaylarning F 2 da gen otip bo'yicha xilm axilligi:
A - 1:2:2:4:1:2:1:2:1.
В - 1:1:2:5:1:2:1:2:1.
С - 1:2:3:4:1:1:1:2:1.
D - 1:1:1:1.
E - 1:2:2:3:5:2:1.
3. Oraliq irsiylan ish d a digeterozigota d uragaylarning F 2 da n ech ­ ta gen otip ik sin flar hosil b oiad i?
A - 2 ta; В - 3 ta; С - 4 ta; D - 8 ta; E - 9 ta.
4. Odam larda qaysi belgilar oraliq holda irsiylanadi?
A. Sochning jingalakligi, normal eshitish.
B. Ki priklarning uzun bo'lishi, ko'zlar kattaligi.
C. Labning do'rdayganligi, burunning kattaligi.
D. Og'izning kattaligi, yuzdagi sepkillik.
E. Pakanalik, qonning normal ivishi.

DIDURAGAYLARDA ORALIQ IRSIYLANISH BO‘YICHA MASALALAR

1 - m a s a la . N ikohdagi ayolning ko'zi k a t ta va qo'yko'z. E rkakning ko'zi kichik va xavorangli. U larning ikki farzan- didan birining ko'zi o 'rtacha kattalikda bo'lib, rangi qo'yko'z,


ikkinchisining ko'zi kichik, havorang. Erkak va ayol, ularning farzandlarining genotipini aniqlang.
2-masala. Og'zi o 'rtacha kattalikda, ko'z oralig'i ham o 'r ­ tacha bo'lgan erkak va ayoldan tug'ilgan birinchi farzandning og'zi katta, ko'z oralig'i yaqin bo'ldi. Ikkinchi va boshqa far- zandlarning ko'z oralig'i, og'iz kattaligi qanday bo'ladi?
3-masala. Ko'zi katta, labi do'rdaygan ayoldan, ko'zi kichik, labi yup q a e rk ak nikohidan labi o 'r tac h a qalinlikda, ko'zi o 'rtacha kattalikda bo'lgan farzand tug'ildi. O ta- ona va far- zandlarning genoti pi qanday?
4-masala. To'lqinsim on sochli, qora ko'zli ayol, ko'k ko'zli, to'lqinsim on sochli erkakka tu rm ushga chiqdi. B irinchi far- zandi ko'k ko'zli, jingalak sochli bo'lib tu g 'ild i, b u oilada key in g i fa rz a n d qora ko'zli, tek is sochli b o 'lib tu g 'i lis h i m um kinm i?

Mustaqil ravishda masalalar tuzish va yechish

56-57 betdagi rasm larga asoslangan holda m asalalar tu ­ zing va yeching. U nda, avvalo, ota-ona, so'ng farzan d lar- ning fenotip va genotiplarini ko'rsating.

PO L ID U R A G A Y D A ORALIQ IR SIY L A N ISH G A D O IR M ASALA

Masala. To'lqinsim on sochli, ko'zlar oralig'i ya og'iz k a t­ taligi o 'rtacha bo'lgan erkak va ayol nikohidan jingalak soch­ li, ko'zlar oralig'i uzoq, og'iz kattaligi kichik farzand tug'ildi. Keyingi farzandlarning soch shakli, ko'zlar oralig'i, og'iz k a t­ taligi qanday bo'lishligini aniqlang.


IV BOB
GENLARNING О ZARO TA’SIRIDA BELGILARNING RIVOJLANISHI

O ta-ona belgi-xossalarining irsiylanishi faqat M endel kashf etgan qonuniyatlar asosida em as, balki boshqa qonuniyatlar orqali ham ro ‘y beradi. Belgilam ing rivojlanishida genlarning o'zaro ta ’siri bundan dalolat beradi. Bu bobda k o m p le m e n - tar, e p is ta z , p o lim e r iy a irsiylanishda genlarning o'zaro ta ’siri, m o d if ik a to r g e n la r o'rtasidagi aloqalar bilan tanishasiz. G en­ larning o'zaro ta ’sirida belgilam ing rivojlanish hodisasi odam da ham o'z kuchini saqlaganligini berilgan m a’lum otlar asosida bilib olasiz.

M endelning irsiy a t qonu n la ri bilan tanish ish davom ida bir belgi b ir gen t a ’sirida rivojlanish hodisasini k o 'r ib chiqdik. B undan organizm da qancha belgi bo'lsa, shuncha g en bo'ladi va u lar b ir- b irid an m ustasno holda irsiylanadi, y a ’ni o rga­ nizm genoti pi m u staqil g en la r m a jm uasidan ib o ra t degan xulosaga kelish m um kin. B unday xulosa noto'g'ri. O rganizm g en o tip i y ax lit, b ir b u tu n sistem a h isoblanadi. B uni biz g enlarning o 'zaro t a ’siri tu fay li b e lg ilam ing rivojlanishida yaqqol ko'ram iz. G enetika fanidan m a ’lum bo'lishicha, gen- ning belgiga t a ’sir etishi uch xil k o 'rin ishda nam oyon bo'ladi. U quyidagicha:
G enlarning belgilarga t a ’sir etish xillari
I П Ш
Belgilar 1 2 3 1 2 1 2 3 4 5