Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

K O M PLEM EN TA R IR SIY L A N ISH BO 'Y IC H A M ASALALAR


I z o h . O dam larda ikki noallel genlar ju fti dom in an t holatda bo'lgandagina quloq norm al eshitadi. Boshqa hollarda esa quloq kar bo'ladi.
1-masala. Tubandagi genotipli odam lar o'zaro nikohlangan-
da ular va farzandlarning eshitish qobiliyati qanday bo'ladi? P 1. AABB x aabb. 2. AaBb x aabb. 3. Aabb x aaBb.
4. AaBb x AaBb. 5. A abb x aaBB. 6. Aabb x AaBb.
2 -m asala. Normal eshitadigan erkak va k a r xotindan bi­ r in ch i fa rz a n d n o rm a l e sh ita d ig a n , q o lg a n la r i k a r bo 'lib tug'ildilar. O ta-ona va farzandlar genotipini aniqlang.
3 -m asala. Ikki kar er-xotindan norm al eshitadigan va kar farzandlar tug'ildi. O ta-ona va farzandlar genoti pi qanday?
4 -m asala. Ikki k ar er- x o tin d an norm al esh itad ig an fa r ­ zandlar tug'ildi. O ta-ona va farzandlar genotipini toping.
I z o h . Odam larda terin in g qora rangda b o i is h i m e la n in pig- m en tiga bog'liq. M elanin pigm enti tirozinaza, peroksidaza va taxm in qilinishicha yana 4 ferm ent ishtirokida tirazin am inokislotasidan sin ­ tezlanadi. M abodo tirozinaza ferm en ti sin tezd a qatnashgan g en g o ­ m ozigota retsessiv holatda bo'lsa, m elan in p igm en ti h osil bo'lm aydi va odam albinos b o ia d i.

5 -m asala. E r-xotinning biri albinos, ikkinchisi qora tanli negrlar oilasida dizigot egizaklar tug'ildi. U larning birisining terisi qora, ikkinchisi albinosdir. O ta- o n a va egizaklarning genotipini aniqlang.

6 - m a sa la . Terisi qora bo'lgan negrlar oilasida albinos bola tug'ildi. O ta-ona va bolaning genotipini toping.


7 - m a sa la . Quyidagi genoti pga ega er-xotin negrlar oilasi­ da qanday farzandlar tug'ilishi mumkin.

a) AaBBss x AaBBSS b) aaBBSS x AaBBSS

c) aaBBSS x aaBBSS


12-§. GENLARNING O ZARO EPISTAZ VA POLIMERIYA TA’SIRIDA BELGILARNING IRSIYLANISHI

Bir noallel genning ikkinchi noallel gen ustidan d om inant- lik qilish hodisasi epistaz_ deb nomlanadi. D om inantlik qiluv­ chi genlar ingibitor yoki supresso rlar deb nom lanadi. U lar dom inant yoki retsessiv holatda bo'ladilar.

Epistazga misol qilib, b a’zi bir negr oilalarida oq tanli bola­ ning tug'ilishini olish mumkin. O datda terining qora rangi P, P 2 P 3 P 4 genlar yordam ida hosil bo'ladi. Lekin bu poligenlar, retsessiv «аа» genlar gomozigota holatda bo'lganda fenotipda o'z ta ’sirini nam oyon qilm aydilar. Binobarin, bu yerda re ­ tsessiv «аа» genlar gomozigota xolatida ingibitorlik rolini ba- jaradilar. Boshqacha aytganda, ularning terisi oq rangda bo'ladi. Qora pigm entni hosil etuvchi dom inant genlar ta ’sirini bo'g'ib qo'yadilar. Bom bey fenom enida esa «hh» retsessiv ingibitor gomozigota holatda IA va IB antigenlar faoliyatiga to'sqinlik qiladilar, oqibatda II, III, IV qon guruhi o'rniga birinchi qon guruhi paydo bo'ladi. Buni biz Hh va I genlar bo'yicha di- geterozigota (Hh IAIB) bo'lgan shaxslar orasida bo'lgan nikoh- da kuzatishim iz mum kin.
Q uyida keltirilgan jadvaldan ko'rinib turibdiki, IAIA, IBIB, IAIB an tig e n la rg a ega k o m b in a ts iy a la r retsessiv h h g en lar ta ’sirida II, III, IV qon guruhlarini emas, aksincha, birinchi qon guruhini hosil etganlar. Binobarin, hh retsessiv genlar A
va В a n t ig e n a la r faoliyatini bo'g'ib, avlodlarning 4 /16 bi­ rinchi qon guruhiga ega bo'lgan.


fen IV IV
P gen H h IA IB x Hh IA IB
^{H I A} h IA ^{H IB H IB}