Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

TEST TOPSHIRIQLARIDAN TO‘G‘RI JAVOBNI TOPING
1. Odamlarda jinsiy xromosomalar orqali irsiylanadigan belgilar?
1. Og'izning kattaligi.
2. Gemofiliya.
3. Kiprikning uzunligi.
4. Daltonizm.
5. Gipertrixoz.
A - 1,2; В - 3,4; С - 2,4; D - 5; E - 1,3.
2. Y xromosoma orqali irsiylanadigan belgilar (1-topshiriqdan).
3. Tovuqlarda jins bilan cheklangan belgi:
1. Pat rangi.
2. Vazni._3._Toji._4._Tuxum_miqdori._A_-_1;_В_-_2;_С_-_3;_D_-_4;_E'>Vazni.
3. Toji.
4. Tuxum miqdori.
A - 1; В - 2; С - 3; D - 4; E - 5.
4. Qoramollarda jins bilan cheklangan belgi:
A. Jun rangi.
B. Jun uzunligi.
C. Vazni.
D. Shoxi.
E. Sut miqdori.
5. Odamlarda jins bilan cheklangan belgilar?
1. Soqol.'
2. Ko'z rangi.
3. Lab qalinligi.
4. Mo'ylov.
• 5. Kiprikning uzunligi.
A - 1,2; В - 1,4; С - 1,3; D - 3,4; E - 2,5.


VI BOB O'ZGARUVCHANLIK VA UNING XILLARI
G enetika faqat irsiyatnigina emas, shu bilan bir qatorda o'zgaruvchanlikni ham o 'rganadi. 0 ‘zgaruvchanlik nihoyatda turlicha ko'rinishda nam oyon bo'ladi. Siz VI bob bilan tani­ shish jarayonida o'zgaruvchanlik to'g'risida um um iy tu sh u n ­ cha, genoti pik, fen o tip ik o 'zgaruvchanlik, u larning xillari to 'g 'risida yetarlicha bilim olasiz.
O'zgaruvchanlik. O 'zgaruvchanlik irsiyatga qaram a-qarshi xossadir. U b a rch a tirik m a v ju d o tla rg a xos. O d am lardagi o 'zgaruvchanlik deganda bir o ta -o n ad an tu g 'ilg an farzand- larning oldingi avloddan va o'zaro tafovut qilishi tushuniladi. O 'zgaruvchanlik organizm ning a tro f m uhitga m oslashishida m u h im a h a m iy a t k asb e tad i. O d am la r p o p u ly a ts iy a s id a o 'zgaruvchanlik yuz tuzilishi, soch rangi, shakli, te ri rangi, ko'z shakli, rangi, qosh shakli, bo'y uzunligi, ta n a og'irligi va boshqa belgi-xossalarda ko'zga tashlanadi. O 'zgaruvchanlik ikki toifaga — fen otip ik va gen otip ik o 'z g a ru v ch a n lik k a bo'linadi.
Fenotipik o'zgaruvchanlik organizm ning tashqi, ichki bel- gi-xossalarining o'zgarishidan iborat bo'lib, u nasldan-naslga berilm aydi. F e n o tip ik o 'z g a ru v c h a n lik m u h i t sh a ro itin in g o 'zgarishi bilan aloqador. C hunonchi yoz k u n la ri odam ta ­ nasining quyosh tu sh g an qism larining qorayishi, yoki ko'p ovqat yeydigan odam vaznining ortishi fenotipik o'zgarishdan boshqa narsa emas. O datda tashqi m uhitning ta ’siri natijasi­ da paydo b o 'lad ig an fe n o tip ik o 'z g a r ish la r m od ifik atsion otzgaruvchanlik deb ataladi. F enotipik o 'zgaruvchanlikning ikkinchi xili ontogenetik o'zgaruvchanlikdif. H ar bir tirik m av- judot, shu qatori odam ning ham u m r davom ida irsiyatining m oddiy asoslari bo'lm ish xrom osom alari, genlari deyarli doimiy bo'ladi. Shunga qaram ay uning fenotipik — tashqi qiyofasi taraqqiyotining turli bosqichida turlicha bo'ladi. Buni biz h ar b ir odam ning bog'chagacha, bog'cha, boshlang'ich m aktab, o 'r ta m aktab va undan keyingi hayoti davom ida olingan rasm - larini o'zaro taqqoslaganda yaqqol ko'rishim iz m um kin.


O dam ning har xil yoshda turlicha fenotipga ega bo'lishi, hujayraning morfogenezi va tabaqalanishi bilan uzyiy aloqa­ d o r . B u n d a y y o s h g a b o g 'l iq o 'z g a r i s h l a r o n to g ^ n e t ik o 'zgarishlardir. O 'zgaruvchanlikning y an a bir xili genoti pik o 'zgaruvchanlik haqida m ushohada yuritam iz.