Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

K rossingover. T abiatda genlar to'liq birikkan holda a v ­ loddan-avlodga berilishi k am d an - k am u ch ray d ig an hodisa sanaladi. G enlarning to'liq birikkan holda irsiylanishi hozir- cha drozofila m eva pashshasi va tu t ipak qurtida aniqlangan. Bu ikki organizm tu ri jins jihatdan geterogameta hisoblana­ di. Drozofila meva pashshasida erkak organizm, tu t ipak q u r ti­ da urg'ochi organizm geterogam etadir. Binobarin, g eteroga­
I D :
m eta organizm larda to'liq birikkan holda irsiylanish kuzatila­
di va 2 xil gam eta hosil bo'ladi.
P ( Fj) ^{kt nq qtqq}
A _d
В
A
_В q:d:i:b- :o
G am etalar nokrossingover krossingover
A b
^I Ъ b ^bd: ^ж
kt nq qt qq kt qq qt nq
a a a Ai
41,5% ^{41,5% 8,5% 8,5%}

A gar ona organizm sifatida drozofilada F ; duragayi, ota organizm sifatida qora ta n a kalta qanotli drozofila olinsa, u holda belgilam ing birikkan holda irsiylanishiga qism an putur yetadi. Bunday tahliliy chatishtirishda ona organizm 4 xil ga­ m e ta hosil qiladi. Ik k ita g am e ta ota va o n a g am e ta larig a o'xshash, ikkita gam eta ularning gam etalaridan farqli ravish­ da .bittadan ota va ona genlarini o'zida m ujassam lashtirgan bo'ladi.

Tahliliy ch a tish tirish d a yuqoridagi ta sv irla rd a k o 'rsa til- ganidek xuddi diduragaylarga o'xshash to 'r t xil fenotipik dro­ zofilalar rivojlanadi. Shunga qaram ay, bu to 'r t xil fenotipik sinf M endelning uchinchi, y a ’ni belgilam ing b ir-biridan m us­ taqil holda avlodlarga berilish qonunini tasdiqlam aydi. C hun­ ki, M endelning uchinchi qonuniga binoan d id u ra y tahliliy


c h a t ish tirish d a fen o tip ik s in fla r ten g m iqdorda 25%:25%:
:25%:25% dan yoki 1:1:1:1 nisbatda bo'lishi kerak. Sxem adan k o 'r in ib tu r ib d ik i , drozofila m eva p a sh sh a s id a g i ta h liliy chatishtirishda ota va onaga o'xshash individlar ko'pchilikni (83%), ota-onaga o 'xsham aganlar esa, ozchilikni (17%) tash­ kil etadi. B unday hodisa o'z-o'zidan belgilam ing birikkan holda irsiylanishini tasdiqlaydi. Lekin o ta-onaga o 'xshash individ- larni 50% birm uncha kamligi, ona organizm ida ota-ona xro- m asom alarning m eyozning reduksion bo'linishini profazasida o'zaro konyugatsiyasi, so'ngra ajralishi natijasida ayrim va- q tla rd a u la rd ag i g en larn in g o 'rn i alm ashishi bilan izohla­ nadi. Gomologik xrom osom alardagi genlarning o'rin alm ashi­ shi k r o s s in g o v e r ( inglizcha crossingover — ayriboshlash) deb ataladi.
K rossingover hodisasiga odam dagi belgilam ing irsiylanishi bo'yicha ham misol keltirish mum kin. A niqlanishicha odam ­ larda d a l to n iz m - d va sh a p k o ‘r l ik - sh (qorong'ida ko'rm aslik) genlari X jinsiy xromosoma orqali avlodlarga beriladi. U shbu genlar orasidagi m asofa 40 m organidga teng. F araz qilaylik otasi daltonik, onasi shapko'r bo'lgan oilada tug'ilgan norm al ko'rad ig an qiz, h ar ikki belgi bo'yicha norm al yigitga tu r ­ m ushga chiqqan. X otinning fe n o tip id an m a ’lum bo'ladiki, daltonizm geni ham , sh ap k o 'rlik geni ham retsessiv holda avloddan-avlodga o'tadi. A na shu nikohdan tu g 'ilg an bola­ larda m azkur ikki belgi shunday rivojlanadi.
12 - ja d va l
_{\ c f} ^{0,3 D 0,3 d} 0,2 ^{D 0,2 d}


_{9 \} sh SH SH sh sog ^‘ sog' sog' sog'