Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Акциялар даромадлилигини аниқлаш

Актив харид қилишнинг натижаловчи кўрсаткичлари унинг даромади ва даромадлилик кўрсаткичлари ҳисобланади.
Даромад (фойда) – активдан олинган фойда ва қўйилма қиймати ўртасидаги фарқ сифатида аниқланадиган қиймат кўрсаткичи.
Бу кўрсаткични, шунингдек, фойда деб ҳам аташ мумкин, бироқ акцияларга нисбатан ишбилармонлик амалиётида даромад тушунчаси кўпроқ тарқалган. У пул бирликларида ҳисоблаб чиқилади:
Y = I – C,
бу ерда
Y – даромад;
I – тушум;
C – харажатлар.
Акциялар билан операциялар бўйича икки хил тура даромад олиш мумкин:

1. дивидендлар (жорий даромад);

Жорий даромад – даромад келтирадиган актив бўйича йиллик даврий тўловлар.

2. курслар ўртасидаги фарқ (капитал даромад);

Капитал даромад – белгиланган вақт давомида капиталнинг ўсиши, активнинг харид нархи ва сотув нархи ўртасида мусбат фарқ.
Даромадлилик (даромадлилик меъёри) – бу нисбий кўрсаткич бўлиб, активдан олинган даромаднинг уни харид қилиш харажатларига нисбати билан аниқланади.
Акциялар даромадлилигига таъсир этувчи омиллар:
–дивиденд тўловлари ҳажми;
–бозор нархлари ўзгариб туриши;
–инфляция даражаси;
–солиқлар.
Даромадлилик, қоидага кўра, йиллик ифодага ўтказиладиган фоизларда ҳисоблаб чиқилади. Бу турли даврлар учун олинган даромадлилик кўрсаткичларини таққослаш мумкин бўлишини таъминлаш учун қилинади. Даромадлиликни ҳисоб-китоб қилишда солиққа тортиш ҳисобга олинмайди.
Даромадлилик формулаларда кўрсаткич сифатида фойдаланилган ҳолларда (масалан, Гордон модели) у ўнлик каср кўринишида ифодаланади.
Даромадлилик турлари

1. Номинал даромадлилик.

Номинал даромадлилик меъёри (дивиденд ставкаси) – пул бирлигидаги дивиденднинг акция номиналига нисбати.

бу ерда

N – битта акциянинг номинал қиймати (номинали), сўм;
d – битта акцияга дивиденд, сўм.
Ушбу кўрсаткични бозорда амалда қўллаб бўлмайди, чунки кўплаб акциялар нарх бўйича номинал билан таққослаганда шу қадар кучли ўсадики, бундай формуладан фойдаланиш маънога эга бўлмай қолади.
Мисол
Акциянинг бозордаги қиймати – 4000 сўм, номинали – 1 сўм, дивиденд – 400 сўм. Агар номинал даромадлиликни ҳисоблайдиган бўлсак, у 40 000% ни ташкил қилади.
Номинал даромадлилик кўрсаткичи ўрнига даромадлилик дивиденд меъёри кўрсаткичи фойдаланилиб, у бозордаги реал нархлар билан таққослаш учун яқинроқ ҳисобланади.

2.