Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Тушумга нисбатан қиймат.

EV/Sales – компания қийматининг йиллик тушумига нисбатига тенг бўлган кўрсаткич.
Бу кўрсаткичнинг P/S дан фарқи суратда, яъни изланаётган кўрсаткичда. Ушбу мультипликатор барча турдаги мажбуриятлар ва барча акциялар турларини ҳисобга олган ҳолда компания сотиладиган якуний нархни аниқлаш учун фойдаланилади (EV – компаниянинг умумий, якуний қиймати, P – битта белгиланган акция қиймати).

8. Тармоқ миқдорий кўрсаткичига нисбатан қиймат.

EV/миқдорий тармоқ кўрсаткичи – ушбу мультипликатор кўпинча индустриал компанияларни баҳолашда қиёсий ёндашувда фойдаланилади. Тармоқ миқдорий кўрсаткичини танлаш учун асос қилиб тармоқ характери олинади: ишлаб чиқариш соҳасида – ишлаб чиқариш қувватлари, хизматлар соҳасида – мижозлар сони ва ҳ.к.
Масалан, уяли алоқа операторлари ёки интернет-провайдерларни баҳолашда (телекоммуникациялар тармоғи) EV/абонентлар сони мультипликаторидан фойдаланиш мумкин. Қоидага кўра, ушбу кўрсаткич
EV/EB/TDA, EV/Sales ва EV/миқдорий тармоқ кўрсаткичи мультипликаторлар учлигида қўлланади.
Якуний ҳисобда «қиймат картаси» (football field) ҳосил бўлади ва учта кўрсаткич асосида компаниянинг аниқланадиган қиймат доираси кўрсатилади.

Акция қийматини пул оқимлари асосида аниқлаш

Даромадли ёндашувни қўллашда, юқорида айтиб ўтилганидек, активнинг келажакда даромад келтириш қобилияти асосий аҳамиятга эга бўлади, шу сабабли унинг нархи келажакда нима олиш режалаштирилганига қараб шаклланади. Ушбу ёндашувдан фойдаланиш натижаси акциянинг жорий, шунингдек, келажакдаги қийматини аниқлаш ҳисобланади.
Акциянинг адолатли нархини баҳолашда иккита асосий модель мавжуд:
–DCF (Discounted Cash Flow Model) – бизнес ҳосил қиладиган келажакдаги пул оқимларига асосланган модель. Корпоратив молия классик назариясида акциянинг жорий нархи ёки компания капиталлашуви келажакдаги пул оқимларининг келтирилган (дисконтланган) қийматига тенглашишини кўзда тутади;
–DDM (Discounted Dividend Model) – амалдаги бизнеснинг келажакдаги дивиденд тўловларига асосланган модель. Ушбу модель тарафдорларининг кўрсатишича, акциялар қиймати компания ичидаги оқимлардан кўра кўпроқ даражада акциядорларга боғлиқ бўлади.
Иккала модель ҳисоб-китоб қилиш учун жуда содда бўлиб, лекин шу билан бир пайтда айрим камчиликлардан ҳам холи эмас:
–улар компания акциялари нархига таъсир этмайдиган бир талай омилларни ҳисобга олмайдиган математик алгоритм ҳисобланади;
–ҳисоб-китобда давр қанчалик катта бўлса, модель шунчалик аниқ бўлади, лекин башорат қилинадиган давр қанчалик катта бўлса, башорат қилиш шунчалик қийин бўлади (масалан, 10 йилдан кейин олиш мумкин бўлган тушумлар ёки дивидендларни тасаввур қилиш қийин);
–макроиқтисодиёт омиллари (масалан, валюталар курсининг ўзгариши), шунингдек, ички корпоратив омиллар (низолар, бирлашиш ва б.) ҳисобга олинмаган бўлиб, бу ҳам нархга жиддий таъсир этиши мумкин;
–моделда ҳисобга олинган омилларни (масалан, дивидендлар, пул оқимлари, бозор даромадлилиги) башорат қилиш жуда қийин, шу сабабли натижа адолатли қийматдан жиддий фарқ қилиши мумкин. Турли таҳлилчилар томонидан моделларни ҳисоб-китоб қилиш ва кўрсаткичларни талқин этиш натижалар тарқоқлиги катта бўлишига олиб келади, шу сабабли бозорда махсус атама – консенсус-нарх пайдо бўлади.
Консенсус-нарх – таҳлилчиларнинг башоратлари асосида ҳисоблаб чиқилган активнинг келажакдаги келишилган нархи.
Баҳолаш моделига қайси кириш кўрсаткичлари киритилишига қараб, акциялар қийматини аниқлашнинг бир неча хил усули мавжуд.