Республикаи ӯзбекистон вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсус донишгоҳи давлатии фарғона

Рицарлик романи. Рицарлик лирикаси каби рицарлик ҳам Францияда вужудга келиб, кейин бошқа ерларга тарқалди. Рицарлик лирикасида бўлгани каби романда ҳам севги, турмуш қувончлари асосий мавзу эди. Севги кўтаринки руҳда, фантастик бўёқларда акс эттирилган. Шунингдек, қаҳрамонлар психологик кечинмаларини тасвирлашга ҳам катта эoтибор берилган. Рицарp хонимга бўлган севгиси туфайли жанговар саргузаштларга (авантюра) отланади, лекин энди рицарp ватан манфаатларини эмас, балки ўз шахсий манфаатларини кўзлаб сафарга чиқади.
Рицарp романлари сюжетларига кўра 3 та асосий туркумга бўлинади: антик, бретан ва византия туркумлари.
Дастлабки рицарлик романлари яртилгани учун антик адабиёт асарлари қайта ишланган. Ана шундай асарлардан бири «Александр ҳақида роман»дир.
Александ Македонский ҳам ўз юришлари даврида рицарга хос саргузаштларни бошидан кечиради. Лекин бу асар том маoнода рицарp романи бўла олмайди, чунки унда муҳаббат мавзуси ва хонимга рицарча хизмат этиш акс эттирилмаган эди.
Роман Александр Македонскийнинг ҳаёти ва қаҳрамонликлари ҳақида ҳикоя қилинади. XII аср охирларида пайдо бўлган бу романнинг муаллифлари Ламбер Ле Тор (LambertLeTоrt) ва Александр де Бернэ (парижлик) (Alexandrede Рaris) лардир. Бу роман ёзилган шеoрий ўлчов кейинчалик асар номи билан александр вазни деб атала бошланди.
Антик туркумга кирувчи романлардан яна бири «Эней ҳақида роман» (Rоmand’Eneas» XII аср) ҳисобланади. Номаoлум автор Вергилийнинг «Энеида» достонининг севги ва романтик лаҳзаларини тасвирлаган.
Бретан туркумидаги романларда эса V ёки VI асрларда яшаган қирол Артур асосий қаҳрамон ҳисобланади. Куртуаз шоирлари келpт дин арбоби Голpфрид Момутскийнинг «Британия қироллари» китоби сюжетларини қайта ишлайдилар.
Қирол Артур саройи рицарлар оламининг марказига, қиролнинг ўзи рицарларнинг барча ишларида одил хакам бўлиб гавдаланади. Артур саройида 12 та машҳур рицарp бўлиб, уларни «юмалоқ стол» рицарлари деб аталган. Бу стол атрофидагиларнинг барчаси баробар мавқега эга бўлган. Кейинчалик Қирол Артур ҳақидаги воқеаларга бошқа воқеалар ҳам қўшилади.
Шундайлардан бири «Тристан ва Изолpда» ҳақидаги романлардир. Келpт ривоятлари асосида яратилган Тристан ва Изолpда ҳақидаги сюжет XII аср ўрталарида жуда кўп араблар томонидан ишланган. Аммо бизга етиб келмаган. Бизгача етиб келган парчалар, сюжетлар, таржималарни жамлаш орқали XII аср ўрталаридаги француз романининг фабуласини тиклаш мумкин бўлади.
*Гюнтер де Бройннинг, «Тристан ва Изолpда» асари мустақил ўқишга берилади.