Республика узбекистан

Текширув саволлари

1. 
   Ҳар хил тоғ жинсларининг ғоваклигини аниқлаш усуллари.
   
2. 
   Умумий ғоваклик, ғоваклик коэффициенти, очиқ ғоваклик деганда нималар тушунилади?
   
3. 
   Тоғ жинслари ўлчамига кўра қандай турларга бўлинади?
   
4. 
   Тоғ жинслари тузилиш шаклига кўра қандай турларга бўлинади?
   

АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ № 5
Тоғ жинсларининг емирилишида электромагнит тулқинларининг тарқалиши.
2. Ишнинг мақсади:
Тоғ жинслари емирилиш пайтида ҳосил бўлган нурланишдан электромагнит тўлқинларнинг импульси кўрсаткичларини ўлчашни урганишдан иборат.
3.Умумий маълумотлар:
Тоғ жинслари емирилиши жараёнида каттариб бораётган ёриқлар четларида эркин зарядлар ҳосил бўлади. Ёриқлар қисман тезлик билан ўсиб боради. Натижада ёриқлар четларидаги эркин зарядларнинг Ҳаракати ёриқларнинг таббиий каттариш тезлиги энергияси билан қўшилиб, биргаликда кучланишли амплитудали электромагнит тўлқинлар кўринишидаги нурланишли электромагнит энергиясини ҳосил қилади.
,

Бу ерда, - заряднинг тезлиги;

- заряднинг катталиги;
- ток ўтказмайдиган мухит (хаво ёки тоғ жинси);
R – заряддан текширилаётган зуриқиш нуқтасигача бўлган масофа (расстояние от заряда до точки измерения напряженности);
с – Уша мухитдаги электромагнит тўлқинлари тезлиги.
Нурланиш амплитудасига қараб ёриқларнинг қай даражада ривожланиши мумкинлигини аниқлаймиз. Бу эса ўз навбатида тоғ жинслари массивидаги кучланиш ҳолатига баҳо бериш имконини беради.
4. Тажрибанинг бориши.
Электромагнит тўлқинлари импульсини урганиш ва қайд этиш учун осциллографда кутиладиган ҳаракатлар ўзгаришидан фойдаланамиз.
Намунани емириш учун, энергия кучайиши ёки йўқолишини аниқлаш имконини берадиган пресслаш ёки кучли зарб бериш усулидан фойдаланилади.
Осциллограф созланади яъни амплитуда бўйича ва сигнал узунлигини таъминлайдиган стабильный кўрсаткичга эришиш мақсадида 1-2В ташқи манбадан ток узатилади. Парчаланадиган намуна яқинида жойлашган йиғувчи мосламани осциллографнинг кириш қисмига мослаб ўрнатилади. Намунага куч таъсир эттирилади ва унинг парчаланиш давридаги катталиги тасвири олинади. Бир вақтнинг ўзида осциллограф экранида амплитудалар ва частоталар сигнал кўрсаткичлари тавирланади. Бу катталиклар қайтадан парчаланган намуналар устида ҳам яна ўлчанади. Ўлчашлар ҳар хил куч таъсир эттириб, ҳамда ҳар хил ўлчамли намуналар устида қайта олиб борилади.