Республика илмий-амалий масофавий онлайн конференцияси

ИНТЕГРАТИВ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА УЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ УСЛУБЛАРИ.
Бойматов Нуриддинжон Мирзақулович. ГулДУ ўқитувчиси
Янгибоев Хуршид. ГулДУ “Меҳнат таълими” йўналиши талабаси
XXI аср дидактика, шу жумладан ўқитиш методикасида чуқур ислоҳотлар даврини бошлаб берди. Умумий ўрта таълимнинг мақсадлари ўзгарди, янги таълим концепциялари, ўқув режалари стандартлари яратилди. Таълим мазмунини баён қилиш, айрим ўқув фанлари орқали эмас, балки янгича интеграциялашган таълим асосида ёндошишни кўзда тутмоқда.
Мактаб ўқув режасидаги ўрганиладиган фанлар сонининг ортиши, айрим фанлар, жумладан, биология, география, кимё каби табиий фанларни ўрганишга ажратилган вақтнинг қисқаришига олиб келди. Бу, ўз навбатида, табиий – илмий билимлар системасини интеграллаш, уни ўқитишнинг ташкилий шакллари, методлари ва воситаларини янгилаш, ечимини топиш зарур бўлган муаммони вужудга келтирди. Бу муаммони ечиш, таълим жараёнида янги педагогик технологиялардан самарали фойдаланиш билан чамбарчас боғлиқдир. Таълимни янгилаш – унинг ноанъанавий ташкилий шакллари ва методларидан фойдаланишни, жумладан, унга интегратив ёндашувни талаб этади.
Интеграцияни фақат турли фанлардан ўрганиладиган билимларнинг ўзаро боғланиши деб тушунмай, балки ўқитиш технологиялари, методлари, шаклларининг ҳам интеграцияси сифатида тушуниш лозим. Уларни тўғри амалга ошириш таълим самарадорлигини таъминлайди.
"Технология" атамаси, ҳориж методикасидан қабул қилинган бўлиб, хар хил шаклларда ташкил қилинган таълим жараёнини ифодалашда ишлатилади. Дидактик масалаларни ечиш жараёнида ўқувчиларга таъсир этувчи усулларни такомиллаштириш мақсадида таълим технологияларидан самарали фойдаланилади.
Педагогик технологиянинг турлари кўп бўлиб, улар турлича шархланади. Дидактикада технологиялар учта асосий гурухга ажратилади. Технологияларни дарс мақсадига мувофиқ, имкониятдан келиб чиққан холда, интетратив технология қилиб қўллаш лозим.
1. Ўқитишнинг иллюстратив – тушунтирувчи технологиялари ўқувчиларнинг умумўқув фаолияти, махсус предметга оид билими ва кўникмаларни ҳосил қилишга қаратилган.
2. Ўқитишнинг шахсга йўналтирилган технологиялари – у шахсни ўзини – ўзи ривожлантиришга мўлжалланади.
3. Ўқитишнинг ривожлантирувчи технологиялари хар бир ўқувчининг шахсий ривожланишида, ички механизмларини ишга солишга йўналтирилган ўқитиши ҳисобланади.
Бу гурухларнинг ҳар бири ўзида бир қанча ўқитиш технологияларини мужассамлаштиради. Масалан, шахсга йўналтирилган технологияга – табақалаштириб ўқитиш ўзаро коллектив бўлиб ўрганиш, билимларни тўлиқ ўзлаштириш технологиялари, модулли таълим технологиялари хар бир ўқувчининг индивидуал хусусиятларини хисобга олиш, ўқитувчи ва ўқувчининг ўзаро муносабати усулларини такомиллаштиришга имкон беради.
Ҳозирги вактда табиий – илмий предметларни интеграллаб ўқитишда проф. И.В.Душина томонидан баён қилинган технологиялардан кенг қўлланилмоқда
Интегратив таълим жараёнида ўқувчи, оламнинг яхлитлигини, коинот, табиат қонунларини, табиат, жамият ва инсонларнинг ўзаро муносабатлари ҳақида ҳар томонлама билимларга эга бўлиб камол топади. Табиат гўзаллигини хис қила олиш, ундан завқланиш, эъзозлаш кўникмаларига эга бўлади.
Юқорида кўрсатилган интегратив таълимни амалга оширишда, умумий педагогик жараённинг барча таркибий қисмлари, жамоатчилик, ота – оналар, оталиқ ташкилотлари фаол иштирок этиши зарур, деган хулоса келиб чиқади.