Режа: Зидддиятларни келтириб чиқарувчи ижтимоий-психологик сабаблар. Психология фанида конфликтларнинг гуруҳларга ажратилиши

Мавзу: Социал психология. Хизмат вазифасида юзага келадиган зиддиятларнинг психологик асослари


Режа:
1.Зидддиятларни келтириб чиқарувчи ижтимоий-психологик сабаблар. 2.Психология фанида конфликтларнинг гуруҳларга ажратилиши.
3.Фаолият давомида учрайдиган ёш даврлари конфликти ва уларни бартараф этиш йўллари.


1.Зидддиятларни келтириб чиқарувчи ижтимоий-психологик сабаблар. Ижтимоий ҳаётда, шахслараро муносабатларда айрим алоҳида низолар,ўзаро келишмовчиликларни бўлиб туриши муқаррар. Шунинг учун баъзан олимлар зиддият ёки низоларнинг нафақат салбий, балки ижобий томонлари ҳам бўлиши мумкинлигини очиқ еътироф етадилар. Масалан, Г.Aндрейева айрим зиддиятларнинг конструктив оқибатлари тўғрисида ёзади. Унинг фикрича, баъзан икки шахс ўртасида келиб чиққан низо уларнинг истиқболда тўғри хулоса чиқариб, шунадй ҳаракатни бошқа қайтармасликка, омилкорликка, ҳушёрликка ундайди. Ёки бир қарашда танбеҳга ассоланган шахслараро зиддият шахсни ўз устида муттасил ишлашга, ўз хулқини ўзи тузатишига сабаб бўлади. Бундай низолар оқибатида кўра конструктив деб аталади. Деструктив низонинг оқибати еса кўпинча салбий бўлиб, у шахслараро антогонизмни келтириб чиқаради, томонларнинг асаблари чарчайди, улар хасталаниб қолиши ҳам мумкин. Ёки ер ва хотин ўртасида, ёҳуд қайнона ва келин ўртасидаги низо оила ажримига сабаб бўлиши ва бир бутун оила бузилиб кетиши мумкин.
Ҳўш, ижтимоий-психологик феномен сифатида низо ёки зиддиятга қандай таъриф бериш мумкин?
Конфликт, низо ёки зиддият – бу айрим алоҳида олинган шахс онгида, ёки шахслараро мулоқот жараёнида, гуруҳ доирасида ёки гуруҳлараро ўзаро мулоқот ва таъсир пайтларида бирор муаммо, масала ёки қарашлар борасида бир-бирига тўғри келмайдиган, қарама-қарши фикр, қараш ва позисияларнинг тўқнашуви оқибати пайдо бўлган салбий ҳиссиётларга тўла муносабатлар маромини билдирувчи ижтимоий-психологик ҳодисадир.
Конфликтни келтириб чиқарувчи омиллар, сабаблар ниҳоятда кўп, лекин уларни 5 асосий гуруҳга бўлиб ўрганиш мумкин:
1. Информацион-ахборот омиллари: мулоқот жараёнида шерикларга нотўғри тарзда етиб келадиган нотўлиқ, ноаниқ фактлар, миш-мишлар; шубҳалар, тўла аниқлик киритилмаган атайлаб ёки билмай туриб деярли хуфёна тарзда етказилаётган маълумотлар; ахборот манбаига нисбатан ишончнинг йўқлиги; айрим ҳодиса, воқеаларга алоқадор бўлган тортишув ва клишмоқчиликларга сабаб бўлган қоидалар, ақидалар, чақириқлар, қонун нормалари ва бошқалар ҳам шахслараро ёки гуруҳлараро зиддиятларнинг омили бўлиши мумкин.
2. Жамият миқёсидаги айрим тизимларнинг фаолиятига боғлиқ омиллар: мулкчиликка оид муаммолар, ижтимоий мақом талашиш, хокимият йўналишидаги амал ва ҳисоботларга оид жанжаллар, турли ижтимоий нормалар, анъаналар, стандартлар, хавфсизлик масалаларидаги қарама-қаршиликлар, рағбатлантириш ва жазолаш, уй-жой, мулк тортишувлари, ресурслар, товар, хизмат ва фойдалар тақсимоти жараёнларида кузатиладиган низолар;