Режа: Зидддиятларни келтириб чиқарувчи ижтимоий-психологик сабаблар. Психология фанида конфликтларнинг гуруҳларга ажратилиши

Шахс ва гуруҳ ўртасида содир бўладиган низолар одатда бир шахс қарашлари, хатти-ҳаракатининг у мансуб бўлган ёки иши тушган гуруҳнинг нормалари, хулқ-атвор маромларига зид келиши, шахс кутишларининг гуруҳ нормаларидан оғиши оқибатида келиб чиқади. Aгар бу меҳнат жамоасида рўй берса, бу гуруҳ аъзоларининг малакасизлиги ёки раҳбарнинг одамларни бошқаришдаги уқувсизлиги натижасида келиб чиқиши мумкин. Демак, бундай жамоада психологик, маънавий муҳит носоғлом бўлдаики, шахс билан бошқа шасхлар ўртасида келишмовчиликка олиб келади.
Гуруҳлараро зиддият ёки низо – икки ёки ундан ортиқ гуруҳларнинг бир-бирлари билан муросага келишолмай қолган тақдирда руй беради ва бунда уларнинг ўз мақсадлари еришишларига бир-бирларининг ҳалақит беришлари асосий омиллардан ҳиосбланади. Кўпинча муайян формал, расмий гуруҳ аъзолари гуруҳбозликка берилиб, ҳар бир кичик гуруҳ манфаатлари бир-бирига мос келмай қолганда ҳам низо келиб чиқади. “Гуруҳбозлик” деб аталмиш бундай ҳолат ҳам ижтимоий-психологик нуқтаи назаридан зарали бўлиб, бу яхлит жамоадаги маънавий муҳитга жиддий салбий таъсир кўрсатади. Баъзан бир жамоа раҳбарияти ва расмий тизими билан гуруҳ ичидаги норасмий тузилма ўртасида ҳам низо келиб чиқади. Лекин бу ҳаолатларни соғлом рақобатга асосланган манфаатлар келишмовчилиги, масалан, сиёсий партиялар ўртасидаги рақобатдан фарқлаш лозим.
Шахслараро низо – бир ёки бир неча конкрет шахсларнинг ўзаро ёки гуруҳ доирасидаги зиддиятидир. Бу кенг тарфалган низолардан бири бўлиб, бундай низолар расмий жамоаларда ҳам норасмий мулоқотлар оқибатида ҳам юзага келиши мумкин. Бундай низолар одамларнинг феъл-атворига ҳам, конкерет вазяитларга ҳам боғлиқ тарзда келиб чиқиши ва вазиятнинг характерига боғлиқ ҳолда турлича кечиши мумкин. Кенг тарқалган шахслараро низолар бири – бу ер ва хотин, ота-она ва фарзандлар, қайнона-келин ўртасидаги низолар ҳисобланади. Уларнинг табиати ҳам, давом етиш муддати ҳам, ҳал бўлиш йўллари ҳам турлича бўлиб, ҳар қандай кўринишда ҳам барибир бундай низо икки ва ундан ортиқ шахслар ўртасидаги психологик масофани тобора узоқлаштиради, самимиятнинг камайишига олиб келади.
Шахслараро низоларнинг келиб чиқиши қуйидаги ҳолатларга боғлиқ бўлади:
- меҳнат жараёнлари ва ишлаб чиқариш вазиятларига;
- жамоа аъзоларининг шахсий хусусиятларига;
- турли вазиятларга шахснинг субйектив муносабатига;
- шахслараро муносабатларнинг турли вазиятлардаги турлича намоён бўлишига.