yoki kamayishi barcha muassislaming roziligi bilan hissa qo‘shuv-
chilarning ko‘payishi yoki kamayishi bilan yuz beradi. M CHJ
ning ustav kapitali eng kam ish haqining 40
barobaridan kam
bo ‘lmasligi lozim.
Q o'shm a korxonaning ustav kapitali mamlakat va xorij korxo-
nalari hissalari asosida tashkil topadi. Q o‘shma korxona ustav
kapitaliga hissa tarkibida tabiiy resurslardan, intellektual mulkdan
foydalanish huquqi, nou-xau,
m oddiy va pul vositalari, shu
jum ladan, chet el valyutasi berilishi mumkin.
«Xususiy korxona to ‘g‘risida»gi Q onunning 12, 13-modda-
lariga ko‘ra xususiy korxonaning ustav fondi b o ‘linm asdir va
uni m ulkdom ing o ‘zi belgilaydi. Xususiy korxona ustav fondini
ko‘paytirish va kamaytirish mulkdorning qaroriga ko‘ra ustavga
o ‘zgartirishlar kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
«Ferm er xo‘jaligi to ‘g‘risida»gi Qonunning 18-moddasiga ko‘ra
ferm er x o ‘ja lig in in g ustav fondi ferm er x o ‘jalig i b o sh lig ‘i
tom onidan belgilanadi.
Ferm er xo‘jaligining ustav fondini ko‘paytirish va kamaytirish
ferm er x o ‘jaligi boshlig‘ining qaroriga k o ‘ra ferm er xo ‘jaligi
ustaviga o ‘zgartirishlar kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
X o‘jaliklarda ustav kapitali va uning harakati hisobiga 8300
— «Ustav kapitalini hisobga oluvchi hisobvaraqlar» hisobvarag‘i
m o ‘ljallangan. U shbu hisobvaraqda ustav kapitali quyidagi
hisobvaraqlar b o ‘yicha olib boriladi:
8310 —
oddiy aksiyalar;
8320 — imtiyozli aksiyalar;
8330 — pay va ulushlar.
Ushbu hisobvaraqlar passiv bo ‘lib, ulaming hisobot davr bo
shiga qoldig‘i va ko‘payishi kredit tom onida, kamayishi debet
tom onida aks etadi.
Yuqoridagi hisobvaraqlarga tegishli m uomalalarning hisobva-
raqlarda aks ettirilishi yo‘riqnomaga ko‘ra quyidagicha:
1. T a’sis hujjatlari asosida ustav kapitali shakllantirilganda —
D T 4610 KT 8310-8330.
2. T a’sisehilar tom onidan ustav kapitaliga
ulush sifatida asosiy
vosita va boshqa moddiy qiymatliklar qabul qilinganda — D T
160
0110-0190, 0610, 0710-0720, 0810, 1010, 510-5530, 5810 КТ
4610 va boshqalar.
3. T aqsim lanm agan foydaning bir qismi ustav kapiyalini
shakllantirish uchun yo‘naltirilganda — D T 8710 KT 8310-
8330.
4. Ustav kapitali uning to ‘langan qismiga kamaytirilganda —
DT 8310-8330
KT 6620.
5. Foydalanilm agan dividend sum m alari ustav kapitalini
ko'paytirish uchun qo‘shilganda — DT 6610 KT 8310-8330.
6. Aksiyalar nominal qiymatda sotilganda — D T 5010, 5110
KT 4610.
7. Aksiyalarning nominal qiymatdan yuqori bahodagi qismiga
- DT 5010, 5110 KT 8410.
8. Aksiyalar nominal qiymatdan past baholarda sotib olinganda
— oddiy aksiya — DT 8310 KT 8610, imtiyozli aksiya — DT
8320 KT 8620.
9. Aksiyalar nominal qiymatdan yuqori bahoga sotib olinganda
oddiy aksiya — DT 8310 KT 8610, imtiyozli aksiya — DT 8320
KT 8620.
10. Qimmatli qog‘ozlami nominal
qiymatidan past baholarda
sotib olish natijasida olingan daromad summasi — DT 9590 KT
9910 va boshqalar.
Buxgalteriya hisobi hisobvaraqlar rejasida sotib olingan oddiy
va imtiyozli xususiy aksiyalar hisobiga 8600 — «Sotib olingan
xususiy aksiyalarni hisobga oluvchi hisobvaraqlar» hisobvarag‘i
m o‘ljallangan.
Ushbu hisobvaraq 8300 — «Ustav kapitalini hisobga oluvchi
hisobvaraqlar» hisobvarag‘iga nisbatan kontrpassiv hisobvaraq
hisoblanadi va u hissadorlik jamiyati ustav kapitalining kamayishini
ko‘rsatadi.
8600 — hisobvaraq sotib olingan xususiy aksiyalarning (kelajak-
da qayta sotish yoki bekor qilishga) mavjudligi va harakatini hisob
ga olishga m o‘ljallangan va u quyidagi hisobvaraqlar bo‘yicha
olib boriladi:
8610 — sotib olingan xususiy aksiyalar — oddiy;
8620 — sotib olingan xususiy aksiyalar — imtiyozli.
161
8610, 8620 hisobvaraqlarning boshqa hisobvaraqlar bilan o ‘za-
ro bog‘lanishi bo ‘yicha muomalalarning
asosiylariga quyidagilar
kiradi:
1. Aksiyadorlik jam iyatlaridan kelishilgan baholarda xususiy
aksiyalar sotib olinganda - D T 8610, 8620 KT 5110-5530.
2. Korxonada sotib olingan aksiyalarni sotib olish baholaridan
yuqori baholarda qayta sotilishiga:
a) sotib olingan baholarga - D T 5010, 5020 KT 8610, 8620.
b) sotib olish qiymatidan yuqori qismiga - D T 5010, 5020
KT 9590.
c) sotib olish baholaridan past baholarda sotilgan qismiga —
D T 9690 KT 8610, 8620.
3. Nominal qiymatidan past baholarda sotib olingan xususiy
aksiyalar bekor qilinganda:
a) sotib olingan qiymatiga - D T 8310, 8320 KT 8610, 8620.
b) nominal qiymatdan past farq summasiga — D T 8310, 8320
KT 9590.
4. N om inal qiymatida xususiy aksiyalar bekor qilinganda:
a) nominal qiymatiga - DT 8310, 8320 KT 8610, 8620.
b) nominal qiymatidan yuqori qismiga — D T 9690 KT 8610,
8620.
Do'stlaringiz bilan baham: 
