Reja: Xususiy kapital, rezervlarning iqtisodiy mohiyati va hisobning vazifalari

9.3. Q o‘shilgan va zaxira kapital harakatining hamda
taqsimlanmagan foydaning hisobi
Q o‘shilgan kapital shakllanishining asosiy m anbalari bo ‘lib 
quyidagilar hisoblanadi:
— emission daromadni yuzaga keltiruvchi nom inal qiymatdan 
yuqori bahoda aksiyalar birlamchi sotilishidan;
— xorijiy investitsiali korxonalar ustav kapitalini shakllantirish 
paytidagi kursdagi farqlar.
Korxonalarda qo ‘shilgan kapitalning hisobiga 8410 — «Emis- 
siya daromadi» va 8420 — «Ustav kapitali shakllanishi kursidagi 
farqlar» hisobvaraqlari m o‘ljallangan.
Ushbu hisobvaraqlar passiv hisobvaraqlar hisoblanadi va ularga 
tegishli muomalalarga quyidagi hisoblar o ‘zaro bog‘lanadi:
162

---

1. Aksiyalarning nominal va sotish baholari o ‘rtasidagi farq 
sifatida kelib tushgan pul mablag‘lari summasiga — DT 5010- 
5530 KT 8410.
2. Ustav kapitalining shakllanishi jarayonida valyuta mablag‘- 
larining ijobiy kursdagi farqiga — D T 5020-5210 KT 8420.
3. K orxona m ulkini qayta ro ‘y*atdan o ‘tkazish jaray o n id a 
q iy m atlik larn in g t a ’sis h u jjatlarid ag id an o rtiq qism iga D T 
mulk hisobi hisobvaraqlari KT 8420 va boshqa m uom alalar.
Zaxira kapitali quyidagilar hisobiga shakllanadi:
— m ol-m ulkni qayta baholash ch o g ‘ida hosil b o ‘ladigan 
inflyatsion zaxiralar qiymatiga;
— tekinga olingan mulk qiymati hisobiga;
— foydadan ajratm alar hisobiga va boshqa manbalar.
Z axira kapitali hisobiga quyidagi h isobvaraqlar m o ‘ljal-
langan:
8510 — mulkni qayta baholash bo ‘yicha tuzatishlar (qayta 
baholashda aktivlar qiymatining oshishi);
8520 — zaxira kapitali (xo‘jalik faoliyatidagi zaram i qoplash 
va boshqa maqsadlarga);
8530 — tekinga olingan mulk.
Zaxira kapitali bo'yicha analitik hisob zaxira kapitalining tashkil 
bo ‘lish manbalari va turlari bo'yicha tashkil etiladi.
Zaxira kapitalining harakati bo'yicha asosiy muomalalarga 
quyidagi buxgalteriya bog‘lanishlari tuziladi:
1. Korxona balansidagi m ol-m ulkni qayta baholash tufayli 
zaxira kapitaliga q o ‘shilganda — D T 0110-0199, 0710, 0720, 
0810, 0610-0690 KT 8510.
2. Joriy yil oxirida taqsimlanm agan foyda zaxira kapitaliga 
ajratilganda - DT 8710 KT 8520.
3. Tekinga qimmatli qog‘ozlar olinganda — D T 0610, 5810KT 
8530.
4. Hisobot yili yakuni bo‘yicha zararlar zaxira kapitali hisobidan 
qoplanganda — D T 8520 KT 8710 va boshqalar.
M a’lumki, «Buxgalteriya hisobi to ‘g‘risida»gi Q onunning 19- 
m oddasiga binoan xususiy kapitalning tarkibiy qism i b o ‘lib 
taqsim lanm agan foyda hisoblanadi. U b o ‘yicha tushunchalar
163

---

fanning 10-«Moliyaviy natijalar hisobi» bobining 7-«Taqsim - 
lanm agan foydaning shakllanishi va ishlatilishining hisobi» 
mavzusida batafsil yoritilgan.