Reja: Xususiy kapital, rezervlarning iqtisodiy mohiyati va hisobning vazifalari

9.4. Kelgusi davr xarajatlari va to ‘lovlari rezervini tashkil
etish va undan foydalanishning hisobi
Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish konseptual 
asosining 52-bandida: «Xo‘jalik yurituvchi subyektni va kreditor- 
lam i zararlarning oqibatlaridan q o ‘shimcha tarzda himoya qilishni 
ta ’minlash uchun rezervlami vujudga keltirish zarur», — deyilgan. 
Ushbu hujjatda «Rezervlami vujudga keltirish xo‘jalik yurituvchi 
subyekt faoliyatiga doir qonunchilikda va ustavda ko‘zda tutiladi 
(soliq qonunlarini buzmagan holda)», — deyilgan.
Ushbu rezervlarning tashkil etilishi xo‘jalikning hisob siyosa- 
tida aks ettirilishi va uning ishlab chiqarish xarajatlari hisobiga 
olib borilishi 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vaziriligi bilan 
kelishilgan holda, asosan, mavsumiy ishlaydigan korxonalar uchun 
ruxsat etilishi qayd etilgan. Bunda xo‘jalikning iqtisodiy-moliyaviy 
holati ham hisobga olinishi lozim.
U m um an, kelgusi davr xarajatlari va toMovlari rezervini tashkil 
etishdan maqsad kelgusi davrga tegishli b o ‘lgan xarajatlar va 
to ‘lovlami bir m arom da ishlab chiqarish yoki m uom ala xarajat- 
lariga kiritish yo‘li bilan belgilangan tartibda jam g‘arishdan iborat.
Shunday rezervlar jum lasiga asosiy vositalarni ta'm irlash
bo‘yicha rezerv, m ehnat ta ’tili b o ‘yicha rezerv, vaqtinchalik (titul- 
siz) inshootlar qurish xarajatlari uchun va boshqa rezervlar kiradi.
Ushbu rezervlarning hisobiga 8910 — «Kelgusi davr xarajatlari 
va to ‘lovlari rezervi» hisobvarag‘i m o‘ljallangan.
Ushbu hisobvaraq passiv b o ‘lib, qoldig'i va tashkil etilishi 
kredit tom onida, kamayishi (undan foydalanishi) debet tom onida 
aks etadi.
Rezervlarning tashkil etilishi va foydalanilishining t o ‘g ‘riligi 
davriy holda (yil oxirida) sm eta, hisob-kitob va boshqalar orqali 
tekshirib boriladi, kerakli hollarda ularga o ‘zgartirishlar ki- 
ritiladi.
164

---

8910 hisobvaraq bo‘yicha analitik hisobvaraqlar rezervlaming 
ayrim turlari bo'yicha olib boriladi.
Y uqorida qayd etilg an re z erv lam in g tash k il etilish i va 
foydalanishi bo ‘yicha quyidagi hisoblar o ‘zaro bog‘lanadi:
1. Rezervlar xarajat hisobvaraqlarida olib borish bilan tashkil 
etilganda - D T 2010, 2310, 2510, 9410, 9420, 9450 KT 8910.
2. Ushbu rezervlar hisobidan xarajatlar amalga oshirilganda
- DT 8910 KT 2310, 5110, 6710, 6520, 1010-1090 va boshqalar.
3. R ezervning foydalanm agan qism i x o ‘jalik darom adiga 
o ‘tkazilganda — D T 8910 KT 9390 — «Boshqa operatsion daro­
madlar» va boshqalar.