Режа: Тарбиянинг келиб чиқиши, унинг кишилар меҳнат фаолияти билан боғлиқлиги. Ибтидоий жамиятда тарбия

Болалар ва ўсмирлар.
Ҳаёт ва меҳнатнинг тўла ҳуқуқли ва тўла қимматли иштирокчилари.
Умумий ҳаётда тўла суратда иштирок этиш учун жисмоний кучи бўлмаган кексалар.
Ибтидоий жамиятда бола ўзининг ҳаёт фаолияти жараёнида катталарнинг ишларида қатнашиб, улар билан кундалик муомалада бўлиб, тарбияланар ва таълим олар эди. Ўғил болалар катта ёшдаги эркаклар билан ов қилиш, балиқ тутиш, қурол ясашда қатнашар, қизлар эса аёллар раҳбарлигида экин экиб, ҳосил йиғиш, овқат пишириш, идиш ясаш, кийим тайёрлаш ишларида қатнашганлар. Матриархат тараққиётининг охирги босқичларида ёш алоднинг яшаши ва тарбияланиши учун уғил болалрга алоҳида ва қизларга алоҳида - биринчи тарбия муассасалари - Ёшлар уйлари пайдо бўлади. Ёшлар уйларида болалар уруғ оқсоқоллари раҳбарлигида тарбияланган, меҳнатга ўтказиладиган "синовлар"га тайёрланар эдилар.
Патриархат уруғчилик жамоаси босқичида чорвачилик, деҳқончилик ва бошқа касб - ҳунар пайдо бўлиб, ривожланиб борди. Бир мунча ташкилий равишда тарбия қилиш зарурати туғилиши билан ёшларни тарбиялаш тажрибали кишиларга топшириладиган бўлди.
Жамият тараққиёти билан бирга болаларга далаларни ўлчаш, сув тошқинларини олдини олиш, одамларни даволашга оид билимлар авж олди. Натижада мактабларга ва ёзувга эҳтиёж сезила бошлади. Дастлаб суратли пиктографик хат пайдо бўлган бўлса, кейинчалик қўшни мамалакатлардан кириб келган ҳарф билан ёзиш усули пайдо бўлади ва тез тарқала бошлайди.
Эр.Ав. биринчи минг йиллик ўрталарида оромий ёзуви, Александр Македонский истилосидан кейин эса юнон ёзуви шу билан бирга форсий миххат ҳам маълум вақтларгача қўлланиб келинган.
Ўша даврда Хоразм, Суғд, Кушан, Рун, Уйғур ва бошқа ёзувлар пайдо бўлган ва бу юксалиш таълим - тарбиянинг ривожланишида муҳим аҳамият касб этган.
Инсон ибтидоий жамоа булиб яшаш тарзини аста - секин ривожлантириб бориб, жаҳон маданиятида катта кашфиётлар яратди. Хитойда қоғознинг ихтиро этилиши, Ҳиндистонда ҳисоблаш ўнлик тизимининг пайдо бўлиши, Месопотамияда ер куррасини градусларга, суткани соат, дақиқа ва сонияларга бўлишнинг жорий этилиши, Марказий Осиёда Ўрта денгиз билан Ҳиндистонни боғлович карвон йўлининг вужудга келиши, кейин Марказий Осий орқали Хитойдан Ўрта денгизга "Буюк ипак йўли"нинг очилиши каби муҳим воқеалар маданиятнинг тараққий этиши ва ёзувнинг тарқалишига сабаб бўлди.