Режа: Ўсимликлар таркибида сув ва қуруқ моддалар миқдори. Ўсимлик таркибидаги макро ва микроэлементлар

Озиқ моддалар баланси ва уларни деҳқончиликда айланиши

Қишлоқ хўжалигида етиштирилаётган ўсимликлар томонидан қанча миқдорда озиқ элементларни ўзлаштирилиб кетилишини билиш – бу тупроқдан чиқиб кетган озиқ моддалар ўрнини ўғитлар билан тўлдириш учун керак бўлади. Бу масала ишлатилаётган ўғитлар самарадорлигини ва тупроқларни самарали унумдорлигини ошириш билан узвий боғлиқдир. Озиқ моддалар баланси ҳозирги вақтда икки йўналишда тузилади:

1) тажриба йўналиши (лаборатория, лизиметр, вегетацион ва дала тажрибаларида)

2) озиқ моддаларнинг ташқи хўжалик ва биологик айланиши, ҳамда уларнинг деҳқончиликда, биосферада ва халк хўжалиги балансини ўрганишдаги йўналишдир. Ушбу баланс аниқ хўжалик туман, вилоят ва республика миқёсида статистик маълумотларга асосланиб ҳисобланилади.

Озиқ моддаларни ташқи хўжалиқ хўжалик ва биологик баланси, ўзининг таркиби ва тузилиши бўйича бир-биридан кескин фарқ қилади.

Ташқи хўжалик баланси - бу ўсимликларни асосий ҳосили билан чиқиб кетган азот, фосфор ва калийни, ерга солинадиган минерал ва органик ўғитлар, ем-хашак ва уруғлар билан қайтишидир.

Хўжалик баланси - бу қишлоқ хўжалиги экинларининг асосий ва қўшимча маҳсулоти билан ҳамда бошқа сабаблар таъсирида йўқолишини (сув ва шамол эрозияси, ювилиб кетиши ва тупроқда бирикиб қолиши) ҳисобга олишга асосланган. Ушбу йўқотилган озиқ моддалар миқдори, ерга ишлатилган ўғитлар, дуккакли экинлар, ёғин-сочинлар, уруғлар ва эркин ҳолда азот ўзлаштирувчи микроорганизмлар фаолияти таъсирида тўпланадиган озиқ элементлар миқдори билан таққосланиб топилади.

• Биологик баланс - бу озиқ элементларини биологик ўзлаштирилиб кетишига асосланган бўлиб, ўсимликни вегетация даврида энг кўп миқдорда озиқ моддаларни ўзлаштириш кўрсаткичига боғлиқ.
• Деҳқончиликда озиқ моддаларнинг айланиши тўғрисидаги тўлиқ маълумотни хўжалик - биологик баланс, яъни ўсимликни барча биологик массаси таркибидаги озиқ моддалар миқдорини аниқлаш, азот ва бошқа кўп элементларни ўғитлар, тупроқ ва атмосферадан қайтишини ҳисобга олиш орқали эришилади.
•