Режа. Саноат ва маиший чиқиндилар

3. Азот нобудгарчилигига қарши кўраш катта миқдордаги ўғитни тежаш имконини беради. Азот нобудгарчилиги азотнинг тупроқдан газсимон шаклда учиши оқибатидир. Тупроқда газсимон шакллари пайдо бўлиши асосан денитрификация, аммонификация ва нитрификация жараёнида биологик йўл билан содир бўлади. Аммонийфикация жараёнида органик моддадан ҳосил бўлган ёки ўғитларнинг аммонийли шакллари билан солинган аммонийли азот аммиак шаклида учиб кетиши мумкин. Бироқ, аммонийли азотнинг катта қисми нитратлар ҳосил бўлиши билан нитрификацияга учрайди, бунда оралиқ маҳсулотларнинг бир қисми газсимон шаклда йўқолиши мумкин.

• 3. Азот нобудгарчилигига қарши кўраш катта миқдордаги ўғитни тежаш имконини беради. Азот нобудгарчилиги азотнинг тупроқдан газсимон шаклда учиши оқибатидир. Тупроқда газсимон шакллари пайдо бўлиши асосан денитрификация, аммонификация ва нитрификация жараёнида биологик йўл билан содир бўлади. Аммонийфикация жараёнида органик моддадан ҳосил бўлган ёки ўғитларнинг аммонийли шакллари билан солинган аммонийли азот аммиак шаклида учиб кетиши мумкин. Бироқ, аммонийли азотнинг катта қисми нитратлар ҳосил бўлиши билан нитрификацияга учрайди, бунда оралиқ маҳсулотларнинг бир қисми газсимон шаклда йўқолиши мумкин.
• Денитрификация жараёни аэробли ва анаэробли шароитда жадал ўтади, ҳосил бўладиган газсимон бирикмалар миқдори микро биологик жараёнлар ўтадиган шароитга боғлиқ. Лаборатория тажрибаларида тупроқ намга 100 фоиз тўйинганда 10 кундан кейин, унда азотнинг дастлабки микдоридан 96 фоизи Н2 ва Н2О шаклида учиб кетади, 90 фоизли намликда 56 фоизи, 80 фоизли намликда турли ҳароратларда азотнинг газсимон но-будгарчилиги қуйидагиларни ташкил этади: 3° да 0,8 фоизни, 12° да 11,7 фоизни ва 20-22° да 88 % ни, РН 4,6 бўлганда нобудгарчиликлар 0,8; рН 5,5 ва 6,6 бўлганда эса мувофиқ равишда 33 ва 73 фоиз бўлди; РН кислотали бўлганда Н2 га нисбатан Н2О кўпроқ, ишқорлида эса аксинча бўлди.

4. Азот нобудгарчилигини камайтиришда карбомид-формальдегидлилар ишлаб чиқилса мақсадга мувофиқ бўлади. Бундай текнология "Ўзкимёлойиҳа" илмгоҳи ва Ўзбекистон Республикаси ФА ўғитлар институтининг биргаликдаги иш натижаси сифатида Тожикистондаги Вахш азот-ўғит заводида жорий қилинди. Карбомидформальдегидли ўғитлар оч бўз тупроқлар шароитида ғўзага солинганда азот тупроқ билан бирикади ва тегишли равишда азотнинг нобудгарчилиги камайди. Бунда аммонийлаштирувчи микроорганизмлар, шу жумладан бациллалар сонининг кўпайиши аниқланди, сўнгра актиномицетлар, азот тўловчи микроорганизмлар минерал азотини ўзлаштирувчи бактериялар сонининг кўпайиши қайд қилинди. Бунда чиринди миқдорини кўпайиши кузатилди.

• 4. Азот нобудгарчилигини камайтиришда карбомид-формальдегидлилар ишлаб чиқилса мақсадга мувофиқ бўлади. Бундай текнология "Ўзкимёлойиҳа" илмгоҳи ва Ўзбекистон Республикаси ФА ўғитлар институтининг биргаликдаги иш натижаси сифатида Тожикистондаги Вахш азот-ўғит заводида жорий қилинди. Карбомидформальдегидли ўғитлар оч бўз тупроқлар шароитида ғўзага солинганда азот тупроқ билан бирикади ва тегишли равишда азотнинг нобудгарчилиги камайди. Бунда аммонийлаштирувчи микроорганизмлар, шу жумладан бациллалар сонининг кўпайиши аниқланди, сўнгра актиномицетлар, азот тўловчи микроорганизмлар минерал азотини ўзлаштирувчи бактериялар сонининг кўпайиши қайд қилинди. Бунда чиринди миқдорини кўпайиши кузатилди.