|
Фосфорли ўғитлар таркибида кадмий оғир металлар қаторида анчагина борлиги аниқланган деҳқончилик қиладиган минтақаларда масалан, Асвтралияда 1 кг суперфосфатда ўртача 38-48 мг ни, бошқа мамлакатларда ҳам анчагина миқдорни фтор ташкил қилиши маълум бўлди. Шуниси ажабланарлики, фосфор ўғити таркибидаги кадмий тупроқдаги алмашинувчи катион шаклида сақланиб туради. Агар ерга 2500 кг/га оддий суперфосфат солинса унинг микдори 10 марта ортиши мумкин. Фосфоритларни бир килосида 5-100 мг гача кадмий борлиги аниқланди. Ҳисоб-китобларга кўра бир йилда гектарнига 3 кг кадмий тушяпти, агар 1 гектар ерни ҳайдов қатлами 3 млн. кг тупроққа эга бўлса, бу миқдор жуда ҳам оз, яъни 0,001 мг/кг га тўғри келади. Йўл қўйиш мумкин (йқм) бўлган миқдор 0,1 мг/кг бўлганини эътиборгав олсак 100 йилда шунча миқдорда кадмий тўпланади. Экинлар ичида кадмий жуда ҳам сезгири соя бўлиб, ўсиш даражаси ва дон \осили миқдори тупроқдаги кадмий 10 мг/кг бўлгандаёқ камаяди, шолида эса у 10-20 мг/кг бўлганда ўсиш ёмонлашади, шунингдек шолипояларни доимий сув билан бостириш шоли экинига кадмийни сўрилишини камайтирар экан, экинзоршолипояни устки ер қисмида 0,45 мг/кг кадмий бор, лекин шолида, буғдой ва арпада ифлослан-маган ерларда 0,06; 0,05; ва 0,005 мг/кг кадмий тўпланиши аниқланган. Швецияда эса фосфорни узоқ вақт деҳқончиликда ишлатилданда (70 кг/га) ҳамда 2,8-9,1 кадмий бўлганда ҳам кадмийни зарарли таъсири бўлмаган. Агар уни ерга 175-150 г/га солинса ҳам экинзорда ортиқча тўпланмас экан, чунки фосфорни эриши натижасида кадмий зарари билинмай кетар экан (Минеев, 1980). Солинаётган гўнгда ҳам кадмий элементи бўлади, молхонадаги 1 кг гўнгда 0,4 мг бўлиб, (қуриқ моддаси-да) агар. 5 тонна шу гўнгдан ерга солинса 1-4 г шу модда тушади, ёҳуд ерни устки қисмида уни миқдори 1 фоиз атрофида бўлиб, қолади. Шаҳар оқова сувларида бу элемент бир кг қуруқ қолдиққа 1-1,5 мг/, (АҚШ) ҳамда 5-54 мг (Дания) кузатилган. Сапропелни органик ўғит сифатида ишлатилиши кадмийни ва оғир металларни кўпайиши эҳтимоли борлигини илмий кузатувлар тасдиклаб турибди, ундаги кадмий 50-100 мг/кг гача бўлиши мумкин. - Фосфорли ўғитлар таркибида кадмий оғир металлар қаторида анчагина борлиги аниқланган деҳқончилик қиладиган минтақаларда масалан, Асвтралияда 1 кг суперфосфатда ўртача 38-48 мг ни, бошқа мамлакатларда ҳам анчагина миқдорни фтор ташкил қилиши маълум бўлди. Шуниси ажабланарлики, фосфор ўғити таркибидаги кадмий тупроқдаги алмашинувчи катион шаклида сақланиб туради. Агар ерга 2500 кг/га оддий суперфосфат солинса унинг микдори 10 марта ортиши мумкин. Фосфоритларни бир килосида 5-100 мг гача кадмий борлиги аниқланди. Ҳисоб-китобларга кўра бир йилда гектарнига 3 кг кадмий тушяпти, агар 1 гектар ерни ҳайдов қатлами 3 млн. кг тупроққа эга бўлса, бу миқдор жуда ҳам оз, яъни 0,001 мг/кг га тўғри келади. Йўл қўйиш мумкин (йқм) бўлган миқдор 0,1 мг/кг бўлганини эътиборгав олсак 100 йилда шунча миқдорда кадмий тўпланади. Экинлар ичида кадмий жуда ҳам сезгири соя бўлиб, ўсиш даражаси ва дон \осили миқдори тупроқдаги кадмий 10 мг/кг бўлгандаёқ камаяди, шолида эса у 10-20 мг/кг бўлганда ўсиш ёмонлашади, шунингдек шолипояларни доимий сув билан бостириш шоли экинига кадмийни сўрилишини камайтирар экан, экинзоршолипояни устки ер қисмида 0,45 мг/кг кадмий бор, лекин шолида, буғдой ва арпада ифлослан-маган ерларда 0,06; 0,05; ва 0,005 мг/кг кадмий тўпланиши аниқланган. Швецияда эса фосфорни узоқ вақт деҳқончиликда ишлатилданда (70 кг/га) ҳамда 2,8-9,1 кадмий бўлганда ҳам кадмийни зарарли таъсири бўлмаган. Агар уни ерга 175-150 г/га солинса ҳам экинзорда ортиқча тўпланмас экан, чунки фосфорни эриши натижасида кадмий зарари билинмай кетар экан (Минеев, 1980). Солинаётган гўнгда ҳам кадмий элементи бўлади, молхонадаги 1 кг гўнгда 0,4 мг бўлиб, (қуриқ моддаси-да) агар. 5 тонна шу гўнгдан ерга солинса 1-4 г шу модда тушади, ёҳуд ерни устки қисмида уни миқдори 1 фоиз атрофида бўлиб, қолади. Шаҳар оқова сувларида бу элемент бир кг қуруқ қолдиққа 1-1,5 мг/, (АҚШ) ҳамда 5-54 мг (Дания) кузатилган. Сапропелни органик ўғит сифатида ишлатилиши кадмийни ва оғир металларни кўпайиши эҳтимоли борлигини илмий кузатувлар тасдиклаб турибди, ундаги кадмий 50-100 мг/кг гача бўлиши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
