Reja: Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi

Foydalanilgan Adabiyotlar:
1. Pindyck, Robert S. Microeconomics. - Copyright 2013, Macmillan Publishing Company, a division of Macmillan, Inc.
2. Olimova N.X., Ergashev A.X. “Mikroiqtisodiyot” o‘quv-uslubiy ko‘rsatma. – F.: FDU, 2010. 78-83 betlar.
3. Campbell R. McConnell. Microeconomics. - Copyright 2015, Macmillan Publishing Company, a division of Macmillan, Inc.
4. Salimov V.T., Mustafakulov Sh.I., Yuldashev G'.T., Sultanov B.T. Mikroiqtisodiyot: Masalalar to'plami -T.: TDIU, 2018. - 210 b.


Mavzu:Ishlab chiqarish xarajatlari
Ishlab chiqarish harajatlari — korxonaning mahsulot i.ch. maqsadlarida, iqtisodiy resurslar sotib olish uchun qilgan pul sarflari. Firma oʻz faoliyatini bozordan moddiy resurslar, yaʼni asbob-uskuna, dastgohlar, transport va aloqa vositalari, xom ashyo, yoqilgʻi, har xil materiallarni, mehnat bozoridan ish kuchini sotib olishdan boshlaydi. Shunga muvofiq holda I.ch.x. tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonil-gʻi va energiya harajatlari, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sugʻurtaga ajratmalar, foiz toʻlovlari va b. harajatlar kiradi. I.ch.x. ga qilingan barcha harajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxinn tashkil qiladi.
I.ch.x.ni oʻrganishga iqtisodchilar turlicha yondoshadilar. Jumladan, harajatlarning qiymat nazariyasiga koʻra, I.ch.x. quyidagi turlarga boʻlinadi: doimiy harajatlar: — korxona toʻlov majburiyatlari, soliqlar, amortizatsiya ajratmalari, ijara haqi, qoʻriqlash xizmati harajatlari, boshqaruv xodimlari maoshi va b; oʻzga-ruvchan harajatlar: — xom ashyo, materiallar, yonilgʻi, transport xizmati, ishchilar ish haqi va shu kabilar uchun harajatlar.
Umumiy (yalpi) harajatlar — doimiy va oʻzgaruvchan harajatlar yi-gʻindisi. Bevosita i.ch. harajatlari — konkret mahsulot i.ch.ga ketgan va bevosita uning tannarxiga oʻtadigan harajatlar. Bilvosita harajatlar — mahsulot tannarxiga bevosita qoʻshilmaydigan harajatlar. Oʻrtacha harajatlar — maʼlum vaqt orali-gʻidagi mahsulot birligiga, tovarlar partiyasi boʻyicha yoki tashkilotlar gu-ruqi boʻyicha bir buyumga toʻgʻri keladigan harajatlarning oʻrtacha kattaligi.
Keys:
Bozor iqtisodiyoti sharoitida teznika ishlab chiqaruvchi korxona yaxshi va sifatli texnalogiyalar ichlab chiqargani va ularning narxi boshqalariga misbatan arzonroq boʻlganligi sababli bu korxonaning tovarlariga bozorda talab yuqori edi. Lekin birdan bu korxona maxsulot narxi oshirishga majbur boʻldi va bu korxona maxsulotiga boʻlgan talabusha boshladi.chunki ishlab chiqarish xarajatlari ortib ketgan edi.
Muammo: Korxona qanday yoʻl tutsa yana maxsulotiga boʻlgan talab oshadi.
Javob: Korxona ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytrishi va maxsulot narxini tushirishi kerak.
masala
Korxonada oyiga 1500 dona mahsulot ishlab chiqariladi. Mahsulot bir birligining bahosi 500 so’m, ishlab chiqarish xarajatlari 350 so’m bo’lsa, korxonaning yalpi foydasi qancha?
Berilishi:
Q – 1500 dona
R – 500 so’m
ATS – 350 so’m
π - ?
Yechish:
500-350=150; 150*1500=225 000 so’m.
Javob: 225 000 so’m.