Reja: Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi

Foydalanilgan Adabiyotlar:
1. Salimov V.T., Mustafakulov Sh.I., Yuldashev G'.T., Sultanov B.T. Mikroiqtisodiyot: Masalalar to'plami -T.: TDIU, 2018. - 210 b.
2. Pindyck, Robert S. Microeconomics. - Copyright 2013, Macmillan Publishing Company, a division of Macmillan, Inc.

3. Olimova N.X., Ergashev A.X. “Mikroiqtisodiyot” o‘quv-uslubiy ko‘rsatma. – F.: FDU, 2010. 27-32 betlar.

Mavzu: Iste’molchi tanlovi nazariyasi: Budjet chizig‘i va budjet chegarasi. Daromad samarasi va almashtirish samarasi


Keys :
Bozor iqtisodiyoti sharoitida bozorda turli xil tovarlar sotilmoqda. Bir oila oyiga 7 kg mol goʻshtini istemol qilar edi lekin ularning oylik daromadlari pasaydi. Endi ular oyiga 3 kg goʻsht mahsulotini ishtemol qilayotgan vaqtda goʻsht narxo oshdi va ularning istemol savatidagi goʻsht miqdori 2 kg ga tushdi.
Muammo: Bu oila qanday yoʻl bilan 7 kg goʻsht beradigan kaloriyani qanday topishi mumkin.
Javob: Bu oila mol goʻshti oʻrniga goʻshtni oʻrnini bosuvchi tovuq goʻshti yoki dukakli mahsulotlar istemol qilishi lozim.
masala
Iste’molchilarning naflili funktsiyasi quyidagicha U=2x*y x apelsin iste’mol xajmi u banan iste’mol xajmi 1 kg apelsin narxi 2 dollar, 1 kg banan narxi 5 dollar. Iste’molchi ushbu maxsulotni iste’mol qilish uchun 1 haftada 20 dollar sarflaydi. Ma’lumki, banan narxi oshgani uchun uning narxi 3 dollarga tushdi, apelsin narxi o’zgarmay qoldi.
1) Banan narxi tushgunga qadar, iste’molchi qancha miqdorda banan va apelsin iste’mol qilgan.
2) Iste’molchi banan narxi tushgunga qadar oshgan nafliligni banan narxi tushgandan keyin ham taminlashi uchun u qancha mablag’ sarflashi kerak bo’ladi va qancha miqdorda banan va apelsiniste’mol qilishi kerak.
3) Daromad samarali va ayirboshlash samarasining miqdoriy qiymati aniqlansin

Mavzu: Bozor va tavakkalchilik
Umumjahon amaliyotida qabul qilingan tadbirkorlik va ishbilarmonlik faoliyati to`g`risidagi qonunchilik hujjatlarida tadbirkorlikka mulkiy mas`uliyat va o`zining tavakkalchiligi bilan amalga oshiriluvchi, daromad olishga yo`naltirilgan fuqarolar va ular guruhlarining mustaqil, tashabbuskor faoliyati deb ta`rif beriladi. Ko`p hollarda tadbirkorlik mustaqillik, tashabbuskorlik, mas`uliyatlilik, faol izlanuvchanlik, jo`shqinlik va chaqqonlik kabi xislatlar bilan tavsiflanadi. Bu xislatlarning yagona jamlanmasi iqtisodiy faoliyatga xos bo`lib, to`liq asosli holda tadbirkorlik yoki biznes deb ataladi. Tadbirkor uzluksiz ravishda mehnat yutuqlarini ta`minlash uchun o`z hatti-harakatlarini takomillashtirib boradi, chunki yutuqlar ishlab chiqarish texnologiyalari va tovar sifatini o`zgartirishga, narx, iste`molchilar doirasi va boshqa ko`plab omillarga bog`liq bo`ladi. Muammolar yechimining turli yo`llarini topish, tanlash va o`zgartirish faqat muqobil variantlar mavjudligidagina mumkin bo`ladi. Shu sabab tadbirkorlikning zaruriy sharti izlanishda va turli-tumanlik holatida iqtisodiy faoliyatning usullarini tanlash erkinligida namoyon bo`ladi. Biznesni tavakkalchiliksiz tasavvur etish mumkin emas.
Tavakkalchilikning kuchayishi - bu mohiyatan tadbirkorlik erkinligining aksi bo`lib, buning uchun o`ziga xos to`lov hamdir. Bozor munosabatlari sharoitida yashab qolish uchun texnikaviy yangilanish, dadillik va jo`shqin harakatga tayaniladi, bu esa o`z navbatida tavakkalchilikni kuchaytiradi. Demak, bundan tadbirkor tavakkalchilikdan qochmasligi, balki uning darajasini baholay bilishi va tavakkalchilikni pasaytirish maqsadida uni boshqara bilishi lozimligi kelib chiqadi. Ishlab chiqarishning barcha sohalarida, ayniqsa kichik biznes va xususiy tadbirkorlikda tavakkalchilik holatini o`rganish foydani oshirishga keng imkoniyat yaratadi. Sobiq ittifoqda boshqarish va iqtisodiyot nazariyasida tavakkalchilik voqeligiga mutlaqo e`tibor berilmagan. Shu sababli iqtisodiyot katta yo`qotishlarga uchragan.
Keys
Bozor iqtisodiyoti sharoitida yangi tadbirkor qaysi tarmoqda biznes boshlashni bilmayapti va hech kim unga maslahat berishni istamayapti.
Muammo: tadbirkor qaysi tarmoqda biznes boshlagani maqul.
Javob: tadbirkor tarmoqlarni statistik malumotlarini koʻrib chiqishi, shu malumotlar va tavakkalchilik asosida biznes boshlagani maqul.
masala
Ikki qator reklama tuman gazetasida 20 000 (gazeta tiraji – 2000), viloyat gazetasida 40 000 (uning tiraji 120 000). Viloyat televideniyasi 2 qator so’z 2 sekund vaqt oladi va bu esa 120 000 so’m turadi. Lekin televizorni 1 mln kishi ko’radi. Bir kishiga reklamani etkazishning eng arzon usulini hisoblab chiqing.
Yechish:
Tuman gazetasi=20000/2000=10 so’m 1 kishiga
Viloyat gazetasi=40000/120000=0.33 so’m 1 kishiga
Televidedniya=120000/1000000=0.12 so’m 1 kishiga
Demak, televideniyada reklama arzon.