Режа: Хронология – вақт тўғрисидаги фан. Тарихий ва астрономик хронология

Русча	Лотинча	Лотинча таржимаси	Французча
Инглизча
Понедельник	Dies Lunal	Ой куни	Lundi	Mon day
Вторник	Dies Martis	Марс куни	Mardi	Tuesday
Среда	Dies Mercurii	Меркурий куни	Mercredi	Wednesday
Четверг	Dies Jovis	Юпитер куни	Seudi	Thursday
Пятница	Dies Veneris	Венера куни	Nerdredi	Friday
Суббота	Dies Saturni	Сатурн куни	Samedi	Saturday
Воскресенье	Dies Solis	Қуёш куни	Dimanche	Sunday

Ҳафта кунларининг номланишининг астрономик ифодаси

Қадимда сайёраларнинг номи соатларга ҳам берилган. Бир ҳафтада 168 соат (24х7) бўлган. Шанбанинг биринчи соатини (шунингдек 8, 15, 22-соатларини) 23-соатини Юпитер, 24-соатини Марс бошқарган.

Етти кунлик ҳафта Ғарбда император Август даврида кенг тарқалди. Эрамиздан аввалги 321 йилда Константин «Ҳамма фуқаролар Қуёш куни дам олсин»,-деб фармон берди. Славянларда ҳам етти кунлик ҳафта бўлиб якшанба «неделей», яъни «ҳеч нарса қилма», «ишламайдиган кун»-дейилган. Душанба–«понедельник»-«неделей»дан кейинги кун, вторник (сешанба)-«недели»дан сўнгги иккинчи, среда (чоршанба)-«недели» (ҳафтанинг ўртаси), «четверг», «пятница»-тўртинчи ва бешинчи кун деб аталади. «Суббота»-саббат» (шабат)-яъни, дам олиш сўзидан олинган. Қадимги Русда замонавий якшанба XVI асргача «недели» деб аталган. Ҳафта сўзининг ўрнида эса «седмица» ишлатилган. Славян халқларида ҳафталарнинг номланиши қуйидагича бўлган.

Русча	Украинча	Болгарча	Полякча	Чехча
Понедельник	Понедiлок	Понедельник	Poniedrialek	Pondelek
Вторник	Вiвторок	Вторник	Wtorek	Uterek
Среда	Середа	Сряда	Sroda	Streda
Четверг	Четвер	Четвъртък	Crnartek	Ctvrtek
Пятница	Пятниця	Петък	Piatek	Patek
Суббота	Суббота	Събота	Sobota	Sobota
Воскресенье	Недiля	Неделя	Niedriela	Nedele

Қадимги Скандинавия халқларида шанба–«laugarsday» яъни, «ҳаммом куни» деган маънони билдирган. Бу шведларда (lorsday ва larsday) ҳам сақланиб қолган. Баъзи халқларда жумладан, эстон, латиш, араб, грек ва хитойликларда ҳафта номлари тартиб рақами бўйича аталган. Ҳафталарни рақамлаш Қадимги Бобилда ҳам мавжуд бўлган. Масалан: Сатурн куни бахтсиз ҳисоблангани боис шу куни улар бирор бир иш билан шуғулланишмаган ва у «шаббат»-«осудалик» номини олган. Шу ном кейинчалик араб ва славян тилларида ҳам ишлатилган.

Баъзи халқларда ҳафталарнинг тартиб рақами бироз бошқачароқ қўйилган. Масалан грузин тилида бешта шанба мавжуд. Ҳақиқий шанба-«шабати»дан ташқари яна, иккинчи шанба (оршабати)-яъни, душанба, учинчи шанба (самшабати)-сешанба, тўртинчи шанба (отхшабати)-чоршанба, бешинчи шанба (хутшабати) пайшанба, жума-параскеви ва якшанба-крива деб аталади. Форсчада ҳам ҳафта номларида «шанба» сўзи олти марта такрорланади. Якшанба–биринчи шанба, душанба–иккинчи шанба, сешанба–учинчи шанба, чоршанба–тўртинчи шанба ва пайшанба–бешинчи шанба тарзида. Жума-муқаддас кун ҳисобланади. Ҳафталарнинг форсча номлари Кавказ ва Ўрта Осиё халқлари томонидан ҳам ишлатилади. Озарбайжон тилида «бозор»-якшанба, туркчада ҳам якшанба–«пазар», душанба «пазартеси»-бозордан кейинги кун деб аталади. Англияда бир вақтлар шанба ҳафтанинг охирги куни ҳисобланган. Гальфрид Монмутский¹ (XII аср) асарларидан бунга бир талай мисол топишимиз мумкин.
Хулоса сифатида, шуни айтиш мумкинки турли халқларда турли номларда ва шакллардаги ҳафталардан фойдаланилган.