Reja: Aholi geografiyasi va demografiya asoslari fanining ob’yekti, predmeti


Demografiyaning asosiy vazifalari



Download 64,5 Kb.
bet3/18
Sana01.08.2021
Hajmi64,5 Kb.
#134920
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
Aholi geografiyasi va demografiya asoslari MOODLE MARUZA

Demografiyaning asosiy vazifalari

Har bir fanning asosiy vazifasi tabiat va jamiyatning ma’lum qismidagi rivojlanish qonunlarini о‘rganishdir. Lekin shu bilan bir qatorda har bir fannidg о‘ziga xos amaliy ahamiyatga ega bо‘lgan vazifalari ham mavjud. Demografiya ham alohida fan sifatida о‘z vazifalariga egadir. Ushbu vazifalarni uch guruhga bо‘lib о‘rganish maqsadga muvofiqdir1

1.  Demografik   jarayoilar   va   ularning   omillarini о‘rganish.

2.         Demografik bashoratlarni ishlab chiqish.

3.         Demografik    siyosat    chora    tadbirlarini    ishlab chiqish.

Demografik jarayonlarga tug‘ilish, о‘lim, nikoh, ajralish va oila kiradi.

Demografik jarayonlar tarkibida tug‘ilish alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki, о‘rganilayotgan mavjud aholi avvalo tug‘ilish jarayoni natijasida dunyoga kelgan. Demografiya tug‘ilishni alohida, aholi takror barpo bо‘lishining demografik zamini sifatida о‘rganadi, unga ta’sir etuvchi barcha ijtimoiy — iqtisodiy va tabiiy omillarni tahlil etadi. Shuningdek, о‘lim jarayoni ham aholi takror barpo bо‘lishining asosiy elementi sifatida demografiya fanining e’tiborida turadi. Aholining takror barpo bо‘lishida birinchi navbatda oila tashkil topishi ya’ni shakllanishi ahamiyatlidir, Chunki dunyoda tug‘ilayotgan insonlarning aksariyati oilada, oila muhitida dunyoga keladi, shaxs sifatida shakllanib о‘zining demografik faoliyatini (oila qurish, farzandlar kо‘rish) boshlaydi.

Oila shakllanishi esa, о‘z о‘rnida nikoh va ajralish jarayonlari bilan chambarchas bog‘liqdir. Demografiya nikoh evolyusiyasi va uning aholining takror barpo bо‘lishidagi о‘rnini alohida о‘rganadi.

Ajralish ya’ni nikohning bekor etilishi ham aholi takror bо‘lishiga ta’sir etuvchi demografik jarayon hisoblanadi. Demografiya ushbu jarayonni о‘rganar ekan, uning mavjudlik darajasiga ta’sir etuvchi qator sabab va oqibatlarini atroflicha taxlil etadi,

Demografiya aholining bir joydan ikkinchi joyga kо‘chishi — migratsiyasini ham о‘rganadi. Lekni bu jarayonni о‘rganishda, aholi geografiyasidan farqli ravishda, asosiy e’tiborni migratsiya jarayonining hududiy hususiyatlarga emas, balki ushbu jarayon natijasida rо‘y beradigan — hududning demografik holatidagi о‘zgarishlarga qaratadi.

Demografiyada oila asosiy ijtimoiy — demografik guruh sifatida о‘rganiladi. Oilani jamiyat taraqqiyoti davomidagi о‘rni, evolyusiyasi, aholining takror barpo bо‘lishidagi asosiy faoliyati va uning о‘zgarib borish omillari, oqibatlari о‘rganilib, kelajak rivojlanishining asosiy yо‘nalishlari aniqlanadi.

Ma’lumki, aholi, tug‘ilish va о‘lim jarayoni natijasida mavjud bо‘lgan avlodlar almashinuvi yig‘indisidir. Inson mavjudligini ta’minlovchi barcha demografik jarayonlar—tug‘ilish, о‘lim, nikoh va ajralish uning hayotidagi ma’lum davrida, ya’ni ma’lum yogaida rо‘y beradi.

Shuning uchun, yosh demografik jarayonlarni о‘rganishda asosiy mezon hisoblanadi. Insonning demografik va ijtimoiy holatida, о‘z xayoti davomida yosh va jins asosiy kо‘rsatgichdir. Aholining jinsiy tarkibi ham demografik holatga ta’sir etuvchi asosiy, demografik taxlili lozim bо‘lgan mezonlardandir.

Demografik bapyuratlar iptlab chiqishda demografiya fani, birinchi navbatda о‘rganilayotgan hudud yoki ijtimoiy guruh aholisiniig demografik maylini (demografik jarayonlariga bо‘lgan munosabati) atroflicha taxlil etadi va ayni shu asosda demografik jarayonlarda kelajakda kutilayetgan о‘zgarishlarni kо‘rsatib beradi. Demografik siyosat mazmuni va tadbirlarini ishlab chiqish juda ma’suliyatli va murakkab jarayoidir.

Demografiya  mustadil  fan sifatida    о‘z usullariga  egadir,   Ular   jumlasiga   tarixiy, taqqoslash) statistika, matematika, kartografik, mantiqiy fikrlash sotsiologik uslublar kiradi, Demografiyaning tahlil uslubi statistikadan     farq     qiladi.     Unda     mavxum     fikrlash uslubidan    keig    foydalanish    asosida    aholi    tarkibida kelgusida rо‘y beradigan miqdor va sifat о‘zgarishlari о‘rganiladi.     Aholi     muayyan     ijtimoiy     hayet     tarziga bо‘ysunishi   tufayli,   demografik   jarayonlar   ham   muayyan| ishlab chiqarish usuli va munosabatiga bog‘liq bо‘ladi. Bu murakkab ijtimoiy va tabiiy rivojlanish maxsulidir, sababi    aholi    turli    omillar    zaminida    kо‘payadi,   Bu jihatdan    demografiya    taxlil    mavzui    siyosiy    iqtisod, sotsiologiya,   psihologiya,   matematika,    statistika,    sotsial gigiyena,   geografiya,  tibbiyot,  tarix,  etnografiya  va  boshqa fanlar    taxlil    mavzuiga   yaqin    bо‘lib,    shu    fanlarnish yutuqlaridan   foydalanadi.   Ayni   vaqtda   ularga   qimmatli ma’lumotlar beradi.

Demografiya har bir ijtimoiy — iqtisodiy tuzum aholisining kо‘payish va rivojlanish qonunlarini alohida —alohida о‘rganadi. Chunki har bir ijtimoiy-1 iqtisodiy formatsiyaga xos aholi о‘sish qonuni, demografik) vaziyatga bevosita ta’sir kо‘rsatadi.

Aholining takror barpo bо‘lishi qonuyaiyatlarni о‘rganar ekan, demografiya bir qator ilmiy yо‘lalishlarga bо‘linadi va bu yо‘nalishlar demografiya fanlari tiziminsh tayatkil etadi. Ularga nazariy demografiya, demografik) statistika, tarixiy demografiya, etnik demografiya, iqtisodiy demografiya, hududiy demografiya, taxliliy demografiya va amaliy demografik tadqiqotlar kiradi.


Download 64,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish