Referat tema: Ólshew qátelikleri hám olardıń klassifikaciyası Tayarlaǵan: D. B. Xabibullayeva

Ólshewlerdiń usılları hám túrleri
Shamanıń sanlı ma`nisin ádette ólshew ámeli menen ğana tabıw múmkin, yaǵnıy bunda bul shama muǵdarı birge teń dep qabıl etilgen sol túrdegi shamadan neshe ret úlken yamasa kishi ekenligi anıqlanadı.
Ólshew dep, sonday salıstırıw, ańǵarıw, anıqlaw procesine aytıladı, ol jaǵdayda ólshenerlik shama fizikalıq eksperiment járdeminde, tap sol túrdegi, birlik retinde qabıl etilgen, muǵdarı menen óz-ara salıstırıladı.
Bul tariypten sonday juwmaqqa keliw múmkin: birinshiden, ólshew bul hár túrlı shamalar tuwrısında informatsiya payda etiw bolıp tabıladı; ekinshiden, bul fizikalıq eksperiment bolıp tabıladı; úshinshiden - ólshew processinde ólshenerlik shamanıń ólshem birligi isletiliwi bolıp tabıladı. Sonday eken, ólshewden maqset, ólshenerlik shama menen onıń ólshem birligi retinde qabıl etilgen muǵdarı arasındaǵı (ayırmashılıqtı) koefficientti tabıw bolıp tabıladı. Yağniy, ólshew processinde ólshewden názerde tutılatuǵın maqset, yaǵnıy ızleniwshi shama, bul sonday tiykarǵı shama, onı anıqlaw pútkil izertlewdi, tekseriwdi wazıypası, maqseti esaplanadı hám ólshew obyekti qatnasıw jetedi. Ólshew obyekti (ólshenerlik shama) sonday járdemshi shama, onıń járdeminde tiykarǵı ızleniwshi shama anıqlanadı, yamasa bul sonday apparatki, onıń járdeminde ólshenerlik shama salıstırıladı.
Sonday etip, ush túsinikti bir-birinen ajrata biliw kerek; ólshew procesi hám ólshew usılı.
Ólshew - bul ulıwma hár túrlı shamalar toifasida informatsiya qabıllaw, ózgertiw bolıp esaplanadı. Bunnan maqset ızlenip atırǵan shamanı san ma`nisin qollaw, isletiw ushın qolay formada anıqlaw bolıp tabıladı.
Ólshew processi - bul salıstırıw eksperimentin ótkeriw procesi bolıp tabıladı (salıstırıw qanday usılda bolmaysın).
Ólshew usılı bolsa - bul fizikalıq eksperimenttiń anıq málim struktura járdeminde, ólshew quralları járdeminde hám eksperiment ótkeriwdiń anıq jolı, algoritmı járdeminde atqarılıwı, ámelge asırılıwı usılı bolıp tabıladı.
Ólshew ádetde ólshewden gózlengen maqsetti (ızlenip atırǵan shamanı) anıqlawdan baslanadı, keyin bolsa sol shamanıń xarakterin analiz qılıw tiykarında tikkeley ólshew obyekti (ólshenerlik shama) anıqlanadı. Ólshew procesi járdeminde bolsa sol ólshew obyekti tuwrısında informaciya payda etiledi hám aqır-aqıbetde birpara matematikalıq qayta islew jolı menen ólshew maqseti haqqında yamasa ızlenip atırǵan shama haqqında informatsiya (ólshew nátiyjesi) alınadı.
Ólshew nátiyjesi - ólshenip atırǵan shamanıń san ma`nisin ólshew birligine kóbeymesi jolı menende ańlatıladı.
Х=n[х], bul jеrde X — ólshenetuğın shama
n — ólshenip atırğan shamanıń qаbil qılinğan ólshew birligindegi san mánisi;
[х] — ólshew birligi

Ólshew procesin avtomatlastırıw munasábeti menen ólshew nátiyjeleri ótkermesten tuwrıdan-tuwrı elektron esaplaw mashinalarına yamasa avtomatikalıq basqarıw sistemalarına beriliwi múmkin. Sonıń ushın, keyingi payıtlarda, ásirese, kibernetika salasındaǵı qániygelerde ólshew haqqındaǵı túsinik tómendegishe tariyplenedi.

Ólshew - bul ızlenip atırǵan shama haqqında informatsiya qabıllaw hám ózgertiw procesi bolıp tabıladı. Bunnan názerde tutılǵan maqset sol ólshenip atırǵan shamanıń isletiw, ózgertiw, uzatıw yamasa qayta islewler ushın qolay formadaǵı ańlatpasın islep shıǵıw bolıp tabıladı.
Ólshew pán hám texnikanıń qaysı salasında isletiliwine qaray ol anıq atı menen júritiledi: elektrik, mexanik, ıssılıq, akustikalıq hám t.b.
Ólshenip atırǵan shamalardıń sanlı ma`nisin tabıwdıń bir neshe qıylı túrleri (jolları) bar bolıp tabıladı. Tómende sol jollar menen tanısıp shıǵamız.
Tikkeley ólshew - Ólshenip atırǵan shamanıń ma`nisin tájiriybe maǵlıwmatlarınan tikkeley tabıw. Mısalı, ápiwayı sınaplı termometrde yamasa lineyka járdeminde ólshew.

Bunda : y - arnawlı bir birlikte ańlatpalanıp atırǵan ólshenip atırǵan shamanıń ma`nisi;
s - shkalanıń bólim ma`nisi;
x - shkaladan alınǵan qaydnoma.