Referat tema: Ólshew qátelikleri hám olardıń klassifikaciyası Tayarlaǵan: D. B. Xabibullayeva

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI
MUXAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ
«Kompyuter injiniringi» baǵdarı
3-kurs 301-19 topar studenti
Xabibullayeva Dilnoza Baxramovnanıń
«Metrologiya, standartlastırıw hám sertifikatlastırıw »
páninen

REFERAT
Tema: Ólshew qátelikleri hám olardıń klassifikaciyası
Tayarlaǵan: _________________ D.B.Xabibullayeva
Qabıllaǵan: _________________ R.Dawletmuratova
Nókis – 2022
Ólshew qátelikleri hám olardıń klassifikaciyası
Joba :

1. Úzliksiz qátelikler hám olardıń kemeytiw usılları.

2. Tosınarlı qátelikler hám olardı bahalaw.
3. Ólshew nátiyjelerin qayta islew.

Átirapimizdağı turmıs úzliksiz tárizde keshetuǵın arnawlı bir processler, waqıyalar, hádiyselerge bay bolıp, olardı kóbisin kóbinese sezbeymiz yamasa itibarğa almaymız. Shetten qaraǵanda olardıń arasında baylanıslılıq yamasa úzliksizlik bilinbewi de múmkin. Ayırımlarına bolsa sonshalıq kónligip ketkenbiz, anıq bir sóz benen ańlatıw kerek bolsa, azmaz qiynalip turamizda, “... mine sol-da!” dep qoyamız. Bul referat bárshemiz bilip-bilmeytuğın, kórip-kórmeytuǵın hám sezib-sezbeytuǵın shamalar haqqında baradı.

Shama - sapa tárepinen kóplegen fizikalıq obyektlerge (fizikalıq sistemalarǵa, olardıń jaǵdaylarına hám olarda ótip atırǵan processlerge) salıstırǵanda ulıwmalıq bolıp, muǵdar tárepinen hár bir obyekt ushın jeke bolǵan qasiyet bolıp tabıladı.
Tariyipte keltirilgen jekelik qandayda bir obyekttiń ózgesheligi ekinshisinikine salıstırǵanda málim dárejede úlkenlew yamasa kishilew bolıwın ańlatadı.
Biz úyrenip atırǵan metrologiya páni áyne mine sol shamalar, olardıń xarakteristikaların úyreniw hám biliw menen ajıralmas baylanıslı bolıp tabıladı. “Shama” termininen qasiyettiń tek muǵdarlıq tárepin ańlatıw ushın paydalanıw tuwrı emes (mısalı, “massa úlkenligi”, “basım úlkenligi” dep jazıw), sebebi sol ózgesheliklerdiń ózi shama boladı. Bunda “shama ólshemi” degen termindi isletiw durıs esaplanadı. Mısalı, belgili deneniń uzınlıǵı, massası, elektr qarsılığı hám t.b.
Xar bir fizikalıq obyekt bir qansha obyektiv ózgeshelikler menen xarakteristikalanıwı múmkin. Ilim pán rawajlanıwı menen bul ózgesheliklerdi biliwge talap artıp barıp atır. Házirge kelip zamanagóy ólshew quralları járdeminde 70 ten artıq shamanı ólshew múmkinshiligi bar. Bul kórsetkish 2005 jıllarǵa barıp 200 dan artıp ketiwi boljaw etilip atır.
Kóbinese shamanıń ornına parametr, sapa kórsetkishi, xarakteristika degen atamalardıń qollanıwına dus kelemiz, lekin bul atamalardıń barlıǵı shamanı ańlatadı.
Arnawlı bir gruppalar daǵı shamalardıń arasında óz-ara baylanıslılıq ámeldegi bolıp, onı fizikaviy baylanıstırlıw teńlemeleri arqalı ańlatıw múmkin. Mısalı, waqıt birligindegi ótilgen aralıq boyınsha tezlikti anıqlawımız múmkin. Mine sol baylanısıwlar tiykarında shamalardı eki gruppaǵa bolıp kóriledi: tiykarǵı shamalar hám tuwındılıq shamalar.
Tiykarǵı shama dep kórilip atırğan sistemaǵa kiretuǵın hám shárt boyınsha sistemanıń basqa shamalarına salıstırǵanda ǵárezsiz qabıl etip alınatuǵın shamağa aytıladı. Mısalı, aralıq (uzınlıq) waqıt, temperatura, jaqtılıq kúshi sıyaqlılar.