Referat mavzu: Antik davr Grek va Rim madaniyati. Bajardi: 204-guruh talabasi Orifova Shaxzoda

Pifagor (mil. av. 580-500) — yunon matematigi, faylasuf, quldor aristokratiyaning g‘oyaviy targ‘ibotchisi bo‘lgan. U Krotonda falsafiy maktab, siyosiy partiya va diniy birodarlikni mujassamlashtirgan pifagorchilar ittifoqini tuzadi. Pifagor falsafasida miqdor barcha narsaning mohiyati, olam esa miqdor va ular orasidagi munosabatlarning garmonik sistemasi, degan g‘oyalar ilgari surilgan. Pifagor hayotining mazmuniga oid qarashlariga "falsafa" deb nom bergan birinchi donishmand: "Tartib sening muqaddas maqsading bo‘lsin, sen bu maqsad yo‘lida astoydil xizmat qil, chunki, tartib hamma narsaning asosidir. Tabiatning mavjudligi asosida ham tartib yotadi". Pifagor uzoq vaqt davomida Misrda tahsil olgan. Zardushtiylik diniga juda qiziqqan. U Misrda ilm sirlarini o‘rganish uchun hatto 24 yoshida xatna qildirishiga ham rozi bo‘lgan. Aks holda uni kitoblarga yaqinlashtirishmasdi. U hech qachon yig‘lamagan va umuman ehtiros hamda xis-hayajonga berilmagan.
Suqrot (mil.av.470-399) ning falsafiy ta’limoti to‘g‘risidagi ma’lumotlarni unga zamondosh va shogird bo‘lgan Ksenofont, Platon, keyinroq Aristotellar yozib qoldirgan. Suqrot faqirona kun kechirib, doimo eski liboslarda, oyoq yalang yurgan. Uning turmush tarzi, so‘zlari va suhbatlari odamlarda katta qiziqish uyg‘otardi. Faylasuf ko‘p vaqtini odam gavjum maydonlarda, xiyobonlarda o‘tkazgan. O‘zining suhbatidan bahramand bo‘lish niyatida yurgan istalgan kishi bilan savol-javob qilgan. Ushbu muloqotlarning uslubi va xarakteri Platonning dialog suhbatlar tarzida yozilgan asarlarida o‘z ifodasini topgan. Suqrot o‘z falsafiy tadqiqotlariga axloqiy masalalarni asos qilib olgan. Shogirdi Platon ko‘p asarlarida yozishicha, Suqrot adolatli, faravon jamiyat qurish uchun qanday qonunlar zarurligini, odamlar faqat moddiy ne’matlar bilan badanini parvarish qilavermay, ma’naviy ne’matlar (ilm-fanlar, fazilatlar) bilan o‘z ruhini tarbiyalab, parvarishlab o‘stirish zarurligini ta’kidlaydi. Suqrotning yana bir shogirdi Afinalik Ksenofont ("Kiropediya", "Uy-ro‘zg‘or qurish", "Suqrot haqida xotira") muallifi, Eron shahanshohi Kir III huzurida xizmat qilgan, yollanma o‘n ming grek qo‘shini boshlig‘i edi) Suqrotning juda ko‘p yoshlarga turli kasb-hunarlarni puxta o‘rganish yo‘l-yo‘riqlarini ko‘rsatgan. Platon va Ksenofontlarning yozishlaricha, Suqrotning mislsiz shon-shuhratini ko‘rolmagan hasadgo‘ylar uni yunon ma’budlarini inkor etishda ayblab, sudga berganlar. Sud buyuk donishmandni o‘limga hukm etgan.
Platon (mil. av. 427-347) mil. av. 384 yilda Afinada "Akademiya" nomi
bilan faylasuflar maktabini ochgan. Binoning kiraverishiga "Geometriyani
bilmaganlar bu yerga kirmasin" deb yozib qo‘yilgan. Platon geometriya fanining
otasi hisoblanadi.
Akademiyada faqat falsafa emas, astronomiya, geometriya, geografiya, zoologiya va botanikadan ham ta’lim berilar edi. Biroq falsafiy ta’lim markaziy o‘rinda bo‘lgan. Ta’lim ma’ruzalar, munozaralar va suhbatlarga asoslanardi. Har kuni gimnastika mashg‘ulotlari o‘tkazilardi.
Platon falsafasining asosiy mohiyati - «g‘oya» («eydos»)lar haqidagi ta’limotida bayon etilgan. Uning fikricha, g‘oya haqiqiy borliq, biz biladigan va yashaydigan dunyo uning soyasidir. Haqiqiy o‘zgarish va taraqqiyot g‘oyalar dunyosiga xos, soyalar dunyosidagi harakat esa uning in’ikosidir. G‘oyalar dunyosining qonuniyatlarini hamma ham bila olmaydi. Ularni biladigan zotlar juda kam uchraydi, bu zotlar ulkan aql egalari bo‘ladi. Aksariyat kishilar soyalar dunyosi bilan kifoyalanadi. Platon g‘oyalar dunyosini narsalar dunyosidan ustun qo‘yadi, chunki, g‘oyalar dunyosi ideal narsalardir. Inson g‘oyalar dunyosi bilan soyalar dunyosi o‘rtasidagi zotdir. Uning ruhi g‘oyalar dunyosiga, jismoniy tanasi soyalar dunyosiga mansubdir.