Rangli va qora

Aylanuvchi pechlarda boksitni soda va ohaktosh bilan ko’machlash 
Ko’machlanish jarayonida o’zaro ta’sirlanuvchi moddalar orasida kimyoviy 
reaksiyalar qattiq fazalar orasida bordai. 
Shixtani ko’machlash-texnologik sxemadagi ishqoriy usulning asosiy 
jarayondir. bu jarayonni bajarishda shunday sharoitlar yaratish kerak-ki, eruvchan 
alyuminiy birikmalarini hosil bo’lishiga yordam berish shu vaqtning o’zida Al
2
O
3
va qizil shlamli ishqorni yo’qotilishga sababchi bo’lgan kremnizemni eritmaga 
o’tishni kamaytirsin. Bunday sharoit ko’machlanish haroratiga va shixta tarkibini 
to’g’ri tanlanishiga bog’liq. 
Boksit-soda-ohaktoshli murakkab shixtani ko’machlashda quyidagi asosiy 
kamponentlar ishtirok etadi: Al
2
O
3
, Na
2
O(Na
2
CO
3
), Fe
2
O
3
, SiO
2
va CaO(CaCO
3
) 
yana kam miqdorda TiO
2
va ba’zi silikatlarning aralashmalari ham qatnashadi. 
Glinazemni soda bilan ta’sirlanishi 700
0
S da boshlanadi; bu reaksiya juda 
ham sekin boradi, harorat ko’tarilish bilan tezlashadi va harorat 1150
0
S bo’lganda 
reaksiya nihoyasiga etadi. 

---

208 
Al
2
O
3
va Na
2
CO
3
ni ko’machlanish jarayonidagi ta’sirlashuvi quyidagi 
reaksiya bo’yicha boradi: 
Al
2
O
3
+ Na
2
CO
3
= Na
2
O 

Al
2
O
3
+ CO
2
Bunda erish harorati 1650
0
S bo’lgan metaalyuminat natriy hosil bo’ladi. 
Temir oksid va soda orasidagi reaksiya Al
2
O
3
va Na
2
CO
3
orasidagi reaksiyaga 
nisbatan tezroq boradi. Bu jarayon 700
0
S da jadal boshlanib 1000
0
S da tugallanadi. 
Bu reaksiyaning so’nggi mahsuloti metafferit natriy. 
Fe
2
O
3
+ Na
2
CO
3
= Na
2
O 

Fe
2
O
3
+ CO
2
Metafferit natriy (Na
2
CO
3

Fe
2
O
3
) ning erish harorati 1200
0
S. Uchta 
komponentli aralashmani o’zaro ta’sirini ko’rib chiqamiz: Al
2
O
3
, Fe
2
O
3
va 
Na
2
CO
3
. Past haroratda ferrit natriy hosil bo’ladi, 900
0
S dan yuqori haroratda 
natriy alyuminat hosil bo’lish boshlanadi. Soda yotishmaganda glinazem natriy 
ferritdan temir oksidini siqib chiqaradi. 
Na
2
O - Fe
2
O
3 
+Al
2
O
3
= Na
2
O 

Al
2
O
3
+ Fe
2
O
3
Bu reaksiyaning bosim tezligi harorat ko’tarilishi bilan tezlashadi, 1000
0
S da 
90% gacha Al
2
O
3
natriy alyuminatga aylanadi.