Rangli va qora



Download 10,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet112/168
Sana01.07.2022
Hajmi10,3 Mb.
#725825
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   168
Bog'liq
rangli va qora metallarni ishlab chiqarish

 
 
7.16.-rasm. 
Regenerasiya jarayonini uzluksiz rejimda olib borish sxemasi
 
 
7.17. Rasmda NKMK ning GMZ-2 zavodining ko’rini ko’rsatilgan. 


174 
7.17.- rasm. 
NKMK GMZ-2 zavodning ko’rinishi 


175 
VIII. VOLFRAM VA MOLIBDEN METALLURGIYASI 
 
8.1. Volfram va molibden hossalari 
 
Volfram (Wolfram) W, A= 183,85. 
Volfram yer po'stlog'ining 0,007 foizini 
tashkil etadi, uni 1771- yilda Sheyele topgan. Volframning beshta tabiiy izotopi va 
12 ta sun'iy izotopi malum. Volframning eng muhim rudalari volframat kislota 
H
2
WO
4
ning tuzlari — volframatlardir. Tabiatda temir va marganes volframatlari 
izomorf holda uchraydi, uni 
x
FeWO
4
• 
y
MnWO
3
yoki qisqacha (Fe, Mn)WO
4
shaklida yozish mumkin. Tabiatda kalsiy volframat CaWO
4
ham mavjud, u 
sheyelit deb ataladi. Volfram konlari Rossiya, O'zbekiston, Qozog'iston, Xitoy, 
Portugaliya va Birmada ochilgan. Toza volfram olish uchun volframning 
boyitilgan rudasi, masalan, volframit boyitmaiga soda qo'shib qizdiriladi: 
4FeWO
4
+ 4Na
2
CO
3
+ O
2
= 4Na
2
WO
4
+ 2Fe
2
O
3
+ 4CO
2
6MnWO
4
+ 6Na
2
CO
3
+ O
2
= 6Na
2
WO
4
+ 2Mn
3
O
4
+ 6CO
2
So'ngra suv ta'sir ettirilib, Na
2
WO
4
eritmaga o'tkaziladi, Fe
2
O

va Mn
3
O
4
suvda erimaydi va cho'kma holida qoladi. Keyin Na
2
WO

ga HCl ta'sir ettirilib, 
H
2
WO
4
olinadi: 
Na
2
WO

+2HCl = H
2
WO
4
+ 2NaCl 
Bunda H
2
WO
4
sariq tusli cho'kma holida tushadi so'ngra u qizdirilib, WO
3
olinadi: 
H
2
WO
4
→WO
3
+ H
2

WO
3
vodorod bilan qaytarilib, volfram olinadi. 
Volfram kumushday oq yaltiroq metall bo'lib, uning solishtirma og'irligi 19,3 
ga teng; t

= 3400 
0
C, t
qay
= 5930 
0
C. Volfram havoda barqarordir, faqat qattiq 
qizdirilganda oksidlanadi. Kukun holidagi volfram esa nam havoda oksidlanadi. 
Volfram xlorid, sulfat va nitrat kislotalarda, hatto zar suvida ham erimaydi, faqat 
HNO
3
da va zar suvida yuzasi oksidlanadi. Volfram nitrat kislota bilan ftorid 
kislota aralashmasidagina eriydi. Volframga ishqor qo'shib, kislorod ishtirokida 
qizdirilganda ishqor bilan reaksiyaga kirishadi. 
Volframat kislota H
2
WO
4
ham suvda g'oyat oz eriydigan, och sariq rangli 
kuchsiz kislotadir. K, Na volframatlari rangsiz tuzlar bo'lib, suvda yaxshi eriydi. 
Volfram o'z birikmalarida 4, 5 va 6 valentli bo'ladi. Eng muhim birikmalari 
olti valentli volfram birikmalaridir. WO
3
— kislotali oksiddir; u sariq tusli qattiq 
modda bo'lib, suvda juda oz eriydi, ishqorlarda erib, volframat kislotaning tuzlari 
— volframatlar hosi'i qiladi. 
2000
0
C haroratda azot bilan volfram nitridini – WN
2
600— 700 °C da esa 
volfram suv bug'i bilan quyidagi jarayon asosida boradi: 
 
W+3H
2


WO
3
+3H
2
qattiq ko'mir va ko'mirli gazlar (CO
2
, CH
4
, C
2
H
2
) bilan 800-1000 
0
C haroratda 
volfram WC va W
2
C karbidlarini hosil qiladi. 
Sovuq holatdagi ishqorlarda volfram erimaydi, ammo suyultma holidagi 
ishqor havo ta'sirida volframni oksidlaydi va volframatlar hosil qiladi. Bu 


176 
jarayonda 
oksidlovchilar 
(NaNO
3

NaNO
2

KCIO
3

PbO
2

ishtirokida 
volframatlarni hosil bo'lishi tezlashadi' 
Volfram barcha metallar orasida eng yuqori haroratda suyuqlanadigan 
bo'lganidan, elektr lampalarning tolasi volframdan ishlanadi. Buning uchun 
volfram olmosli teshiklardan tortilib juda ingichka tolaga aylantiriladi. Turli 
radiolampalarning, rentgen naylanning ba'zi qismlari, vodorod yondirgichining 
elektrodlari volframdan ishlanadi. Volframning eng ko'p qismi (90% ga yaqini)
polat tayyorlashga ketadi. Buning uchun volfram rudasining boyitmalari ko'mir 
yoki alyuminiy bilan qaytariladr bunda temir bilan volfram qotishmasi - 
ferrovolfram hosil bo'ladi. Keyin undan turli po'latlar tayyorlanadi. Vanadiy va 
xrom qo‘shilgan volframli po'latlardan tezkesar parmalar yasaladi 

Download 10,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   168




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish