Rahmanova z

Nerv to’qimalarining rivojlanishi va regenerasiyasi
Nerv to’qimalarining rivojlanishi. Nerv to’qimalarn organizmning embrional rivojlanishi davrida ektodermadan hosil bo’ladi, ya’ni dastlabki davrda ektodermaning dorzal qismida kam tabaqalangan, ko’payish xususiyatiga ega hujayralardan nerv plastinkalari hosil bo’ladi. Nerv plastinkalarining chetlari asta-sekin yo’g’onlashib borib nerv naychasiga aylanadi. Silindr shaklidagi hujayralar ko’payishi natijasida nerv naychasi qalinlashib uch qavatga bo’linadi: ichki — ependima qavati, o’rta — mantiya qavati (yoki yopqich qavat), tashqi — chekka vual qavati. Bu qavat asosan oldingi qavat hujayralarining o’simtalaridan tarkib topadi. Ikkinchi va uchinchi qavatlar bnrinchi qavatni tashkil etuvchi hujayralar-ning ko’payishi va boshqa joyga ko’chishi natijasida hosil bo’ladi. Bu qavatlar hujayralaridan neyroblast, spoigioblast hujayralarn va neyroblast o’simtalari paydo bo’ladi.
Neyronlar hosnl bo’lishida dastlab nerv sistemasining o’zagi deb atalmish neyroblastlar hosil bo’ladi. Neyroblastlarning o’simtalari esa bir tomonga yo’nalib (o’sib) markaziy nerv sistemasi bilan periferik nerv sistemasi o’rtasida ympuls o’tkazuvchi «yo’l» ga aylanadi. Neyrogliya hujayralari paydo bo’lishida esa oldin spongioblastlardan ependima hu-jayralari, so’ng oligodendrositlar hosil bo’ladi. Oligodendrositlar bo’lsa, nerv naychasi tashqarisiga chiquvchi aksonlar to’tamiga qo’shiladi. Keyin yalang’och qolgan aksonlar asta-sekin nerv tolalariga aylanadi.

Preparat: Neyronlar (27-rasm).
Preparat orka miyaning kundalang kismidan tayyorlangan. Preparat mikroskopning obyektivi orkali karalganda orka miyaning kulrang modda kismida yulduzsimon, ko`p usimtali hujayralarni kurish mumkin. Katta obyektivga utkazib karalganda uning sitoplazmasida tinik rangdagi katta yadro, hamda chigallashib joylashgan neyrofibrillar yaxshi kurinadi. Bulardan tashkari neyronlarning sitoplazmasida Nisol moddasi tuplanidi. Bu modda mikroskop orkali karalganda xar-xil xajmdagi kora dogchalar xolida kurinadi. Neyronlarda ikki xil usimta, tarmoklanmagan uzun bitta va kalta-kalta tarmoklangan ko`p usimtalar bir-biridan fark kilib turiladi. Tarmoklanmagan yakka xoldagi usimta neyrit, tarmoklangan
ko`pchilik usimtalarning hammasi dendritlar deyiladi.