Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

Bu edi shukrona ham, jurmona ham,
Kp balolar bormu mundin yona ham.
Gar mening raslim sanga matlub erur,
Hamnishin blmoliim marub erur. Bu deganlarni qabul etmak kerak. Vasl kyida nuzul etmak kerak (12, 115-116). Shayx San'on tarso qizining vasliga yetish uchun barcha shartlarni bajaradi: may ichib, zunnor bolaydi, butparastlikni qabul qilib, Qur'onni tda kuydiradi. Bir yil davomida kunduzlari chchqa boqadi, tunlari otashgohda t yoqish bilan mashul bladi. Uning ixtiyoridagi trt yuz as'hob-u murid Shayxni bu ahvoldan xalos qilishga hech imkon topa olmagach, har yoqqa tarqalib ketishadi. Shayxning fano maqomiga erishgan bir muridi blib, u hayotda ishq savdosi bilan juda kp tqnashgan kishi edi. Murshid Runt safarini ixtiyor etganda, uning doimiy hamrohiga aylangan bu sodiq izdoshi taqdir taqozosi bilan boshqa mamlakatni maskan tutgandi. Murid Ka'baga qaytadi. Shayxdan panoh istab xonaqoh tomon yuzlanadi, biroq u yerdan birorkishini topa olmaydi. Shayx muridlarining xalfasi blgan bu kishini blib tgan voqeadan xabardor qiladilar. Barcha as'hob-u muridlami bir yerda tpIab, Shayx ahvolini diqqat bilan igangan "sohib dardi rindi boxabar" faqraro muridlik shartini buzganlarni qattiq qoralab, jumladan, shunday deydi:
Shayxkim pir erdi-yu sizlar murid, Borchaa irshodidin behbud umid. Faqr aro sharti irodat keldi bu, Kimni qilsa murshidi farxtmda xo*. Xayl-u as'hobi tashabbuh aylamak, Tangriga lekin tavajjuh aylamak. Gar taalluq bIsa, gar tajrid anga, Har ne qilsa aylamak taqlid anga. Siz vafosizlara faqr atvori hayf, Abli taqvo hirqa-u dastori hayf (12, 124). Dard sohibi blgan murid szlaridan anglashiladiki, Shayx San'onni Rumda yoliz qoldiigan izdoshlar faqrlik shartiga vafosizlik qilganlar. Faqrlikdagi murid-u murshidlik munosabatlari buzilgan. Unga kra, kimki qutlu tabiatli blib murshidlik qilsa, muridlari ham unga o⁽xshash blishlari lozim. Bundagi asosiy talab tangriga tavajjuh qilish-Allohga yuzlarunoqdir. Shunday ekan, pirning qilgan amallaridan murod-"tangriga tavajjuh"dan boshqa narsa emas. Shu bois Shayx yaxshi-yomon kunlarida nima ish qilgan blsa, muridlar ham unga taqlid
etishlari lozim edi. Biroq ular "faqr ahli atvori"-faqrga taalluqlilar sifatiga amal qilmadilar. Dard sohibi blgan murid haiigi jamoa bilan birgalikda Rumga yo'l oladi. Shayx esa butun inon-ixtiyorini tarso qizga topshirgan edi. U telba oshiq blib, maydan mast holda bexudlik dardiga mubtalo blgan, unda imon-u islom, aql, zuhd-u taqvodan asar qolmagan edi. zligini tamoman unutgan oshiq oldiga kelgan as'hob-u muridni tanimaydi, ulardan yuz girib, chchqalar tdasi tomon qaraydi. Shayxning kzi ishq avosidan xiralashib qolganini e'tirof etgan sodiq murid safdoshlariga Allohga hamd-u sanolar aytib, Ka'baga qaytishni maslahat beradi, zi esa shaharga borib, otashparastlar boshliiga maqsadini ayon qiladi. Knglida Shayxning bu darddan xalos blishini niyat qilib xudoga munqjot qilish, duo qish bilan vaqtini tkazadi. Tangri uning iltijolarini qabul qiladi. Sodiq murid tushida Muhammad payambarni kradi. Alloh rasuli muridning sidq ila qilgan iltijolari ijobat blganini ayon qilib, jumladan, shunday deydi: