Радиотехник тизимлар назарияси асослари

e) Yulduzlar yorugiigining kuchsizlanish darajasi va changning zichligi.
Quyoshdan r= 1000 parsek uzoqlikdagi yulduzlarning yorugiigi vizual
£
nurlarda Amv=1.6mmiqdorga kuchsizlanadi. Amv= —2.51g Y~ =2.51ge T.
cmr — chang muhitning optik qalinligi; o = 7td2 — chang zarra yuzasi; n — konsentratsiyasi, r — yulduzni uzoqligi. Yuqorida keltirilganlarga asos- lanib o = 5 • 10-9 sm-2 ekanligini topamiz va r =1000 pk ligi hisobga olinsa,


n = = 10"i3 zarra/sm-3.


Agar zarralar yuqorida ay_jtganimizdek, metall kristallari bo‘lsa, bitta bunday zarra massasi 1 7t ^ p =4.0 • 10-7 g va Galaktikada tarqoq chang
modda zichiigi p= 4 • 10 25 g/sm 3 ekanligini topamiz. Chang zichligi qora tumanliklarda millionlab marta kuchli bo‘ladi. Masalan, «Ko‘mir qop» tu- manlikda n = 0.2 • 10 6 zarra/sm 3 va p = 2 • 10-2 g/sm 3, ya’ni yulduzlararo fazodagidan 200 marta ko‘p. Qora bulutlar zarralari massasi o'rtacha 10 16g. Demak qora bulutlar chang va gaz aralashmasidan iborat.
f) Yulduz yorugMigining kuchsizlanishini oMchash va hisobga olish. Quyosh Galaktika tekisligi yaqinida joylashgan va uning atrofida 1 kps masofaga 4—5 ta chang bulut to ‘g‘ri keladi. Demak, har bir bulut 1 kps
146



l'a yetadi. Bu kuchsizlanishni to ‘lqin uzunligiga teskari proporsional n'zgarishidir. Natijada yulduz nuri tarkibida qisqa to‘lqinli (X <0.5 p) havo- ung binafsha nurlar ko‘p miqdorga kuchsizlanadi va sariq- qizil nurlar liissasi ortadi, yulduz nuri sarg‘ayadi yoki qizaradi, uning rang ko‘rsatkichi (li-V) ortadi. Agar yulduzning spektral sinfiga ko‘ra haqiqiy rang ko‘rsatkichi ( ll-V)0 bo‘lsa, u holda Eb v=(B-V) — (B-V)0 uning rang ortiqligini bclgilaydi. Rang ortiqligi EBv bilan vizual umumiy kuchsizlanishi Av ora- sida quyidagi bogianish topilgan:
A = 3 . 2 , Eb_v.
Kuzatishlardan (B-V) o ich an ad i, spektral sinfiga ko‘ra (B-V)0 liisoblanadi va \ topiladi. Yulduzning oichangan ko‘rinma kattaligi mv boisa, uning kuchsizlanishi hisobga olingandan keyingi kattaligi
0 A+