Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

5.13. Эмиттер қайтаргичи
Эмнттер қайтаргичи —умумий коллекторли схема асосида тузилган кучайтиргичдир. Унда нагрузка резистори эмиттер занжирига уланади.
Умумий ҳолда нагрузка комплекс катталикдир.
Текширишни осонлаштириш учун унинг реак­тив қисмини ҳисобга олмаймиз. У R_э резистордан иборат бўлсин (5.36- расм).

5.36- расм. Эмиттер қайтаргичининг соддалаштирилган прииципиал схсмаси.
Ундаги U₃ потен­циал тушуви чиқиш кучланишини ташкил этади. Бу кучланиш транзистор базасига тескари ишора билан узатилади ва U₁ кириш кучланиши билан қарама-қарши фазада ўзгаради. Шунинг учун бу ерда 100 фоизли ток бўйича манфий тескари боғланиш ҳосил бўлади, яъни β = — 1. Эмиттер қайтаргичининг асосий параметрини баҳолаш учун тескари боғланиш занжириии ажратмаган ҳолда кучайтиргичнинг эквивалент схемасини текшириш лозим. Урта частоталар соҳаси учун у 5.37 а-расм кўринишида тасвирланади.



5.37- расм. Эмиттер кучайтиргичининг ўрта (а) ва юқори (б) частоталар соҳаси учун эквивалент схемаси.
Ундан
ва
эканини аниқлаш мумкин. Шунга кўра кучайтириш коэффициенти қуйидагича аниқланади:


(5.53а)
Агар R_r=0, R₂₂ ва R_н>>R_э деб ҳисобласак, (5.53а) ифода соддалашиб қуйидаги кўринишга келади:
(5.53б)
Унда база токипи узатиш коэффициенти
(5.536) ифодадан эмиттер кайтаргичининг кучланиши буйича кучайтириш коэффициента доимо бирдан кичик бўлиши кўринади. Фақат γR_э>>R_l1 бўлса, у бирга интилиб боради. Ундан ташқари, К₀ мусбат миқдордир. Бу кучайтиргичнинг кириш ва чиқиш кучланишлари бир хил фазада ўзгаришини кўрсатади (транзистор фаза силжиши ҳосил қилмайди).
Демак, эмиттер нагрузкали кучайтиргичнинг чиқиш кучланиши кириш кучланиши билан мос фазада ўзгариб, миқдор жиҳатдан бир оз камайган бўлади. Шунинг учун уни эмиттер қайтаргичи деб аталади.
Каскадиинг чиқиш қаршилигиии аниқлаш учун унинг чиқиш токини билиш керак. У сон жиҳатдан эмиттер токига тенг: I_э γI_б. Агар бунга база токининг ифодасини қўйсак, у қуйидаги кўринишга келади:


(5.54)
Бу формулага 5.38-расмда тасвирланган эквивалент схема мос келади.