R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

vazifasida kelganligi bois tobelovchi vosita bo'lgan kelishik
qo'shimchalari faqat otga, kesim vazifasida ko‘proq fe’l kelganligi
uchun kesimlik shakllari faqat unga xosdek tasawur uvg'otadi. Bu
turkumlarning 
qaysidir 
vazifaga 
ko'proq 
xoslanganligi 
bilan
belgilanadigan «aldamchi» tasawurlardir.
Aytilganlar asosida shunday xulosaga kelish mumkin: har bir
so ‘z turkumi muayyan gap bo‘lagi vazifasiga ko'proq xoslangan
bo'lsa-da, bu vazifada boshqa turkumi so'zlari ham kelaverganligi
kabi, ma’lu m vazifaga xoslanganlik uni nutqda boshqa mavqe
egallashdan mahrum qilmaydi. Shuning uchun ham so'zning qaysi
turkumga xosligini belgilashda uning qaysi gap bo'lagi vazifasida
kelishi nisbiy, barqaror bo'lmagan asos vazifasini o'taydi.
G apning 
shakllanisliida m orfologik om il. 
Gapni so‘z, so‘z
birikmasidan 
farqlovclii 
belgi 
uning 
maxsus 
morfologik
ko'rsatkichi—kesimlik qo‘shimchalari bilan sliakllanganligi. Zero,
eng «kichik» gap —morfologik shakllangan atov birligi. Misollar:
326

---

O'qituvchirnm. Ishladlm. Bu «kichik» gaplar atov birligi (o‘qituvchi,
ishla)dan mahrum etilsa, bu o “ z holicha hech qanday qiymat kasb
etmaydigan morfologik shakl — 
[~dim\ qoladi. Biroq mazkur gaplar
morfologik shakldan ajratilsa, tilning boshqa sathi birliklari (s o ‘z,
SB) dan farqlanmay qoladi. D em ak , kesimlik shakli gapda asosiy
sintaktik vazifa — kesím ni sbakllantirishga ixtisoslashgan shakl.
Vositasiz to'ldiruvchi vazifasidagina kelish tushum kelishigi shakli