R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Gap sintaktik yaxlitlik, bu uning grammatik shakllanganligi,
tarkibiy uzvlari bir butuitlik holiga kelganligi bilan izohlanadi.
D e m a k , gapda bir necha jihat birlashgan bo‘ladi. Birinchi jihat
gap n in g m oddiy qobig‘i, bu uni tashkil etuvchi so‘z va grammatik
324

---

shakllar. Masalan, aksariyat gapda kesimlik ko‘ rsatkichlari bilan
shakllangan atov birligi (kesim )ning b olish i shart. Ikkinchi jihat
ana shu moddiy qobiqqa singdirilgan aqliy mahsul — fikr —
axborot. Uchinchi jihat esa so'zlovchining voqelikka munosabati,
nutq vaziyati. Bu uch jihat nutqda uchlikni — sintaktika, semantika
va pragmatika birligini tashkil etadi.
Ts’utqiy gapning belgilari. G a p , aw alo, sintaktik tugallangan
qurilma 
ekanligi 
bilan 
xarakterlanadi. 
Bu 
esa 
u 
orqali
ifodalanayotgan fikrning nisbatan tugallanganligi bilan belgilanadi.
Sintaktik tugallanganlik — gapning kesimlik ko‘ rsatkichlari bilan
shakllanganligi va tugal ohangga 
egaligi. G ap kesimga e g a
bo'lmasdan tugal fikr ifoda eta olmaydi. Masalan, 
chiroyli kitob
birikuvida so‘zlovchi nazarda tutgan axborot yuzaga chiqmagan,
chunki uning kitob haqida nima demoqchiligi hali aytilmagan. S h u
bois mazkur qurilma fikrni ifodalaydigan qurilmaning asosiy
shakli-kesimlikdan 
xoli. 
To‘g ‘ri, 
chiroyli kitob 
birikmasida
kitobning xususiyati haqida axborot bordek, amnio u so'zlovchining
asosiy maqsadi b o ‘lgan axborot emas, balki u ikkinchi darajali
axborot, 
asosiy