R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

gaplar uchun (undalm a, kesim) qoliplari umumiy. Aytilganlardan
ikkita ikkixil xulosaga kelish mumkin:
1) qcliplar cheksiz gaplar uchun umumiy;
2) bn qoliplarni h a m cheksiz ajratish mumkin.
Ikkinchi xulosa lison iy birliklarning cheklanganligi haqidagi
cjoidaga zid. D em ak, y o qolip haqidagi xulosada hali izchillik va
mukammallik yo‘q , y o x n d ajratilgan qoliplarda umumiylik yuqori
darajada emas. Zero, 
boshqa liso n iy birlik kabi qolip ham
miqdoran chekli v a m ohiyatan um um iy bo‘lishi lozim.
Keltirilgau q o lip n in g cheksizligi sababi -
uning gaplarni
umumlaslitirishning 
a n ch a quyi 
bosqichida ekanligi. 
Chunki
[undalma, kesim] va [ega+kesim ] 
qolipi ham o'zaro farqli va
umumiy belgi-xususiyatga ega. Bu q o lip undalma va kesim uzvlari
asosida o'zaro farq lanad i, biroq har ikkalasi uchun ham kesim uzvi
qanchalik cheksiz ko‘rin ish kasb 
etmasin, ular lisonda bitta
rimumiylikka ega b o ‘lishLi va bu umumiylikning zarrasi gap bo‘lib
kela oladigan istalgan hosilada mavjud bo‘lishi shart va zarur.
Xo‘sh, 
o‘zbek 
n u tq id a qollana 
oladigan gaplardagi 
yuqori
darajadagi umum iylik nim adan iborat va u qanday tiklanadi? Buni
331

---

aniqlash u c h u n bir necha o'nlab gaplar olinib, ulardan nosintaktik,
ya’n i almashtirilsa ham, ozgartirilsa ham, gap mohiyatiga daxl
q ilm ay d ig an fonetik (gap ohangi), grammatik (gap bo ‘laklari uchun
asos 
bo'lgan 
so‘z 
turkumlari) 
hodisalar, 
s o ‘zlovchining