R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Demak, lisonda birlik va birikish qonuniyati farqlanadi.
Har qanday lisoniy birlik psixofizik tabiatli bo‘ladi. Shu bilan
birga ular ikki tom onning bir butunligidan iborat:
a) lisoniy birlikning shakliy, tashqi tomoni;
b) lisoniy birlikning ma’lum bir vazifasi, m a’noviy qiymati.
Lisoniy birlik U M IS sifatida mavjud ekan, u moddiylikdan xoli
bo‘lmog‘i 
lozim. 
Bunda 
«lisoniy birlikning tashqi tomoni»
ko‘rinisliga, moddiylikka ishora qilmaydimi, degan savol tug‘ilishi
tabiiy. To‘g ‘ri, lisoniy birlik moddiy qiyofadan xoli. Biroq ular
ongda qandaydir tarh , ramz sifatida saqlanadi. Masalan, 
[a]
fonemasining talaffuz xususiyati haqida umumlashma tasawur
o'zbek tilida so‘zlasliuvchi barcha jamiyat a’zolari tilida birdir. Bu
[a] fonemasining sliakli, tashqi tomoni bo‘ lsa, uning ma’no
farqlash, chegaralash tomoni ichki jihati sanaladi. 
[a] fonemasi
xususiyatlari va m a ’no farqlashning o ‘ziga x o s birligi, yaxlitligi
33

---

sifatida ongda mavjud boiadi. Har bir fonemaning ma’no farqlash
va talaffuz xususiyatlari umumlashmasi o'ziga xos boiib, biriniki
ikkinchisinikidan farqlanadi va mustaqil fonemaga qo'yilgan talab
uning aynan o'xshash boiishiga yo‘l qoVmaydi.
L isoniy birliklarning bu tashqi va ichki tomonini bir-biridan
ajratish, ulardan birini mutlaqlashtirish mumkin emas. Ichki va
tashqi to m o n bir varaqning ikki betiga o ‘xshaydi va ajratish
mumkin emas. Nutq esa yuqorida ta’riflangan so'zkshish qobiliyati
asosida ayrim shaxs tomonidan m a’Ium bir xabar berish maqsadi
uchun ishga solinishi yoki qo'llanishi natijasi.