R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

xromoforlar
deb yuritiladi. Quyidagi jadvalda xromafor hosil quluvchi guruh, ularni nur yutish 
oralig‘i va shu guruhga to ‘g‘ri keladigan yuqori nur etish oralig‘i to‘g‘risida ma’lumotlar keltirilgan.
Xromofor
guruhi
formulasi
M odda
Erituvchi
Xmax,nm
s
karbonil
>S=O
atseton
spirt
270,0
15,8
karbonil
>S=O
atsetaldegat
spirt
293,4
11,8
karboksil
-SOON
sirka kis-si
toza suv
204,0
60,0
etilen
-S=S-
etilen
toza suv
193,0
10.103
azometin
>S=N-
atsetoksim
toza suv
190,0
5.103
nitroza
- N=O
nitrozo-butan
efir
665,0
20
202

---

nitrit
-O- N=O
oktilnitrit
geksan
230,0
2,2.103
benzol
S6N6
oktilnitrit
geksan
255,0
230
nitrat
-O-NO
2
etilnitrat
dioksan
270,0
12
Yuqorida keltirilgan jadvaldagi m a’lumotlar modda molekulasidagi guruhlar yordamida m a’lum 
aniqlikdagi spektral nur yutish xususiyati tasdiqlab olishga yordam beradi. Ayrim xolatlarda bunday 
xromofor guruhi bilan bir qatorda uning tarkibida bo ‘lgan aktiv atomlar ishtirokida o ‘zi xech qanday 
nur yutish xususiyatiga ega bo ‘lmagan, lekin xromofor guruhi ishtirokidagi rang hosil bo ‘lishi va 
nurning intensivligini oshirishda xizmat qiladi.
Nur yutishni xarakterlovchi asosiy qiymatlari.
Agar modda eritmasi Jo intensivlikda yorug‘lik (nur 
to ‘plami) o ‘tkazilsa, nur eritma qatlamidan o‘tgandan keyin uning intensivligi Jt gacha kamayadi. 
Bularning nisbati yorug‘lik
Jt
—
= t
Jo
o ‘tkazishni (yutishni) xarakterlaydi. Yorug‘lik o‘tkazish qiymati (T) O dan 1 gacha o‘zgarishi 
mumkin. B a’zi xollarda bu qiymat protsentlarda ifodalanadi. Agar T qiymat kattaligini 1 sm qatlam 
qalinligiga tavsiya etilsa, bu qiymatni nur yutish koeffitsiyenti deyiladi. Moddalarning nur yutish 
qiymatini optik zichlik D bilan ifodalash mumkin.
Jo
D = - lgT D= l g -------
Jt
D qiymatlari turli musbat qiymat bo ‘lib, 0 dan да gacha bo ‘lishi mumkin. Lekin zamonaviy asboblar 
optik zichlik qiymatini 2 gacha aniqlash imkonini beradi.