R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

Eslatma.
KFK-2 qurilmasida ishlash jarayonida quyidagi qoidalarga rioya qilish shart:
1. Qurilmani tarmoqqa ulashdan oldin erga ulanganligini tekshirish lozim
2. Qurilmani maqsadsiz yoniq qoldirmang.
3. Qurilmani toza tuting, reaktivlarni to‘kmang
4. Kyuveta bo‘lmasi qopqog‘ini qattiq yopmang.
5. Ayniqsa kyuvetalar bilan ishlashda ehtiyot bo‘ling,ularni tirnamang va faqat toza va yumshoq 
mato (doka) bilan arting
6. Svetofiltrni almashtirgach 5 daqiqadan oldin tahlilni boshlamang.
7. Svetofiltrlar o‘zgartirilayotganda va kyuvetalar almashtirilayotganda mikroampermetr o‘chirilgan 
bo‘lishi kerak.(5-6 tutqichlar chapga buralgan holatda bo‘lishi kerak)
Svetofiltrni tanlash.
209

---

Fotoelektrokolorimetrik tahlil o‘tkazishda turli to‘lqin uzunligiga ega bo‘lgan monoxromatik 
nurlardan foydalanishni hisobga olish lozim. Polixromatik nurlarni monoxromatik nurlarga 
o‘tkazishda svetofiltlardan foydalaniladi. KFK-2 asbobida 11ta svetofiltrdan iborat to‘plam mavjud. 
Aniq bir svetofiltrdan foydalanish tekshiriluvchi eritma orqali aniq to‘lqin uzunligiga ega bo‘lgan 
hamda tekshiriluvchi modda yutadigan nurni o‘tkazish imkonini beradi. Odatda samarali to‘lqin 
uzunligi va svetofiltr rangi qo‘llaniladigan usulda keltirilgan bo‘ladi. Agar bunday ko‘rsatma 
bo‘lmasa kerakli svetofiltrni quyidagi jadval orali tanlash mumkin.
Eslatma.
Ushbu jadval bo‘yicha svetofiltr tanlash taxminiydir, chunki ayrim eritmalar bir xil rangga ega 
bo‘lsa ham tanlab turli to‘lqin uzunlikdagi nurni yutadi. Shu bois svetofiltr tanlashda tekshiriluvchi 
moddaning nur yutish spektrini bilgan ma’qul, va svetofiltrni shunday tanlanadiki u modda maksimal 
darajada yutadigan to‘lqin uzunlikdagi nurni o‘tkazishi darkor. Shunday qilib svetofiltr tanlanganda 
tekshiriluvchi moddaning optik zichligi yung yuqori bo‘lgan nur optimal to‘lqin uzunlikdagi nur 
hisoblanadi.
Kyuveta tanlash
M a’lumki eritmaning yorug‘lik nuri o‘tadigan qatlami qancha qalin bo‘lsa yutiladigan nur boylami, 
hamda tekshiriluvchi eritmaning optik zichligi ham shuncha yuqori bo‘ladi. Kolorimetrga ishchi 
yuzalarining orasidagi masofa bilan farqlanuvchi kyuvetalar to‘plami biriktirilgan bo‘ladi. Bu masofa 
kyuvetaning bir ishchi yuzasida ko‘rsatilgan bo‘ladi. Kyuvetaning yon devorida suyuqlik quyish 
chegarasi belgilab qo‘yilgan.Uchuvchan xususiyatga ega bo‘lgan suyuqliklarni tahlil qilishda kyuveta 
maxsus qopqoqchalar bilan berkitiladi.
Har bir qurilmaga qatlam qalinligi 1 dan 50 mm gacha bo‘lgan kyuvetalar biriktirilgan. 
Kyuveta tanlashda shunga e’tibor qaratish lozimki tekshiriluvchi eritmaning optik zichligi 0,15 dan 
kam bo‘lmasligi va 0,7 dan oshib ketmasligi kerak. Ayni shu oraliqda Buger-Lambert-Ber qonuni 
amalga oshaadi. Shuning uchun rang intensivligi yuqori bo‘lgan eritmalarni tekshirishda qatlam 
qalinligi kichik bo‘lgan, rang intensivligi past bo‘lgan eritmalar tahlilida esa qatlam qalinligi yuqori 
bo‘lgan kyuveta tanlanadi.
6-rasm. Har xil qalinlikdagi kyuvetalar
Laboratoriya mashg‘ulotini yakunida har bir talaba mustaqil ravishda bajarilgan ishiga baho berishi, 
hamda ishchi daftariga kerakli ma’lumotlarni yozishi kerak.