Spektrofotometriya. Spektrofotometrik usulda qo’llaniladigan spektrofotometrlar va kyuvetalar haqida ma‘lumot. Nur yutish spektri haqida ma‘lumot

SPEKTROFOTOMETRIYA. SPEKTROFOTOMETRIK USULDA
QO’LLANILADIGAN SPEKTROFOTOMETRLAR VA KYUVETALAR HAQIDA MA‘LUMOT. NUR YUTISH SPEKTRI HAQIDA MA‘LUMOT.
SF,monoxromator,nur manbai,kyuveta, detektor,nur yutish spektri
O’tkazuvchi muhit yutgan nurning solishtirma miqdori, tushayotgan nurning intensivligiga bog’liq emas. Bir xil qalinlikdagi xar bir qatlam eritmaning konsentratsiyasi o’zgarmas bo’lganda tushayotganmonoxromatik nurni teng miqdorda yutadi.
Ma‘lum bir qatlamdan o’tgan nurning intensivligi ikki barobar kamayadi deb faraz qilsak nur oqimi intensivligini o’tgan qatlamning qalinligiga bog’liqligini grafik ravishda ko’rsatish mumkin.
Bu bog’lanish quyidagicha matematik tenglama bilan ifodalanadi.
IZ=I0 e-ke bunda Iz- qatlamdan o’tgan nurning intensivligi I0- tushayotgan yorug’lik nurining intensivligik- yutilish koeffitsienti. (jismning nur yutilishini va uning xossasiga bog’liqligini xarakterlovchi koeffitsient).
 - yutilish qatlami.U tushayotgan nur intensivligini 10 marta kamaytirish uchun kerak bo’lgan nur yutuvchi qatlamning qiymatiga to’g’ri keladi.
Faraz qilaylik, eritmadan o’tganda yorug’lik nurining intensivligi 10 baravar kamaygan bo’lsin ya‘ni
I
I
бунда булса ва k k t
0
1 1
10
10 1
1
      
1
10
=10 10 -1 -k 

K - yutilish koeffitsienti faqat eritmadagi moddaning tabiatiga, tushayotgan nurning to’lqin uzunligi va
haroratga bog’liq.
Ber eritmalarda nurning yutilishini o’rganib, 1852 yilda yutilish koeffitsienti K ning nurni yutayotgan
modda konsentratsiyasiga to’g’ri proporsional ekanligini aniqladi.
K=S bunda
- yutilish koeffitsienti va u konsentratsiyaga bog’liq emas
Bu koeffitsient molyar so’ndirish koeffitsienti deyiladi.
S - moddaning konsentratsiyasi.
Buger-Lambert qonuni modda konsentratsiyasi o’zgarmas bo’lganda nurning yutilishi yutuvchi
qatlamning qalinligiga bog’liq ekanligini ifodalasa, Ber qonuni nurning yutilishi konsentratsiyaga
bog’liqligini ifodalaydi:
43
Xar ikki qonun birlashtirilib Buger-Lambert -Ber qonuni deb qabul qilindi va quyidagi formula bilan
ifodalanadi.
I I ёки логарифмик холда
I
I
e с t
t
   
0
0 10 с  lg 
lg
I
I t
0 kattalik nur yutayotgan moddaning optik zichligi deb ataladi va A harfi bilan belgilanadi.
Bu erda A - optik zichlik, nurning yutilgan miqdorini ifodalovchi, o’lchovi yo’q kattalik.
Buger-Lambert-Berning umumlashtirilgan qonuni quyidagicha ta‘riflanadi:
Eritmaning optik zichligi bir xil sharoitda moddaning molyar sindirish koeffitsienti va yutish qalinligi
bir hil bo’lganda, konsentratsiyaga to’g’ri proporsional.
Spektrofotometrik tahlil fotometriya usullaridan biri hisoblanadi. Biroq spektrofotometriya tahlilida
eritmalarning nur yutish ko’rsatkichlarini aniqlashda monoxromatik nur orqali xam ko’rinuvchi, hamda
unga yondosh spektrning UB va IQ sohalarida o’lchanadi. Spektrofotometriyada nur yutilishining
to’lqin uzunligiga bog’liqligi moddaning nur yutish spektri deyiladi.