R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

/WWWWWWVVVWVVVMV
400 
450 
500 
550 
600 
650 
700
------------------------------------------------------------------- To'fqin uzunligi нм 
I
4-rasm. Fotokolorimetriya usulida spektral parchalanish 
M ASHG‘ULOTNI OLIB BORISH REJA SI
206

---

Fotom etrik tahlilda tushayotgan nurning to‘lqin uzunligini va qo‘llaniladigan svetofiltrni 
tanlash
Fotometrik tahlilda modda eritmalarini nur yutish oralig‘ini aniqlashda, uni eng yuqori nur yuta 
oladigan to‘lqin uzunligini tanlab olishga xarakat qilinadi, chunki bu sharoitda modda aniq va 
sezgirligi yuqori bo‘lib, uning miqdoriy tahlilini olib borishda yaxshi natijalarga erishiladi. Tanlab 
olingan eng yuqori nur yutishga ega bo‘lgan to‘lqin uzunligi quyidagi talablarga javob berishi kerak:
A) shu to‘lqin uzunligida yuqori sezgirlikka ega bo‘lishi (ko‘z, fotoelement).
B) Nur yutish sharoitida to‘lqin uzunligini ma’lum darajada o‘zgarishiga qaramasdan olinadigan 
natijalarni aniqlik darajasini yuqori bo‘lishi.
V) Fotometriyaning asosiy qonuniga bo‘ysunishi kerak.
Eritmalarni optik ko‘rsatkichini aniqlash jarayonida, ularni yuqori nur yutish oralig‘ida (Amax), yoki 
optimal nur yutish oralig‘ida (Aopt), yoki izobestik nur yutish oraliqlarida (Aizb) olib borishlik talab 
etiladi.
Bu keltirilgan holatlarni ko‘rib chiqamiz.
1. Agar faqat tekshiriluvchi rangli eritma nur yutsa, bunda boshlang‘ich komponentlar - nur 
yutmaydi, u holda eritmaning optik ko‘rsatkichi maksimal to‘lqin uzunligida ((Amax) o‘lchanadi va 
bunda tekshiriluvchi modda eritmasining maksimal nur yutishi kuzatiladi.
Amax to‘lqin uzunligida modda eritmasining optik ko‘rsatkich o‘lchamining sezgirligini ko‘tarish 
imkoniyatini beradi, bu esa molyar koeffitsent qiymati sezgirligini oshirishga yordam beradi. 
Fotometriya usulida monoxromatik nurning eng yuqori nur yutish ko‘rsatkichini ((Amax) 
monoxromatorlar yordamida ya’ni svetofiltrlar bilan amalga oshiriladi.
207

---

Svetofiltr shunday tanlanadiki, tekshiriluvchi moddaning nur yutish spektriga asoslangan holda rangli 
eritmaning maksimal nur yutish spektri va svetofiltrning, ya’ni eritmaning nur yutish maksimumi 
svetofiltrning nur yutish minimumiga to ‘g ‘ri kelishi kerak. (5-rasm).