Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

n
o
= m
o
 * S, 
бу ерда
S –
ишлаб чиқариш хонасининг юзаси, м
2
; 

---

220 
m
o 
–
1м
2
майдонга меъѐр бўйича белгиланган ўт ўчиргичлар 
сони. 
Бу кўрсаткич материаллар омбори, гаражлар, чорвачилик 
бинолари, буғхоналар, тегирмонлар, ошхона ва магазинлар учун 
100 м
2
майдонга 1 та, электр пайвандлаш цехлари, темирчилик 
цехлари, лабараториялар учун – 50 м
2
майдонга 2 та қилиб қабул 
қилинади. 
Ўт ўчириш қурилмалари ѐнғинни бошланғич фазада тўлиқ 
бартараф этиш ва ѐнғин бўлинмалари келгунча ѐнғин 
тарқалишини чеклаш мақсадида ишлатилади. Улар стационар, 
ярим стационар ва кўчма бўлади. Зарядловчи моддаларнинг тури 
ва таркибига кўра эса сувли, буғли, газли (углекислота), аэрозол 
(галоид углеводород), суюқликли ва кукунли бўлиши мумкин. 
Бундан ташқари ўт учиришда АЦ-30(66), АЦ-40(131), АЦ-
40(130Е) маркали машиналар ва МП-600, МП-900, БМП-1600 
маркали мотопомпалардан ҳам кенг фойдаланилади. 
 
3.4.11. Ёнғинга қарши сув таъминоти 
Ёнғинга қарши сув таъминоти йилнинг исталган даврида 
ѐнғин жойига 3 соат давомида сув етказиб бериши лозим. 
Бино ва иншоотлардаги ташқи ѐнғинларни ўчириш учун 
зарур сувнинг ҳисобий сарфи ишлаб чиқариш категорияси, 
бинонинг ѐнғинга чидамлилик даражаси ва бинонинг ҳажмига 
боғлиқ ҳолда танланади. 
Сув манбалари табиий ѐки сунъий бўлиши мумкин. Табиий 
манбалардан кўпроқ қишлоқ шароитида фойдаланилади. Улар 
жумласига дарѐ, ариқ, кўллар ва қудуқлар киради. Ёнғинга қарши 
сунъий сув ҳавзалари корхона территориясидаги ѐнғинга хавфли 
бинолар олдига, I ваII даражали ѐнғинга чидамлиликдаги 
бинолардан 10 м, III, IV ва V даражали ѐнғинга чидамлиликдаги 
бинолардан 30 м. узоқликда қурилади. Битта сув ҳавзасининг 
хизмат 
қилиш 
радиуси 
ѐнғин 
автонасослари 
ва 
автоцистерналардан фойдаланилганда 
– 200 м, кўчма 
мотопомпалар ва қўл насосларидан фойдаланилганда – 100 м, бир 
ўқли прицепли мотопомпалар ишлатилганда – 150 м. қилиб қабул 
қилинади. Битта сиғимда сувнинг тегинилмайдиган заҳира қисми 
100 м
3
гача бўлиши лозим. 

---

221 
Ташқи ва ички ѐнғин ўчириш учун талаб этиладиган сув 
сарфи қуйидагича аниқланади,