Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

3.4.13.Ёнғинни аниқлаш ва ўчиришнинг автомат воситалари 
Ёнғинни аниқлашни автомат воситалари (ЕААВ) ва ѐнғинни 
ўчиришни автомат воситалари (ЕУАВ), агар ѐнғин ташкилотнинг 
барча ишларига таъсир этиши ҳамда катта материал зарар 
келтириши мумкин бўлган ҳолларда қўлланилади. Бундай 
объектларга энергетик қурилмалар, марказий газ станциялари, 
енгил ѐнувчи ва ѐнувчи суюқликлар станциялари, хом-ашѐ 
омборлари ва ѐқилги материалларини солиштирма сарфи 100 
кг/м
2
дан ортиқ бўлган бинолар киради. 
ЕУАВ лари ѐнғин жойини аниқлаш ва тревога сигналини 
бериш ҳамда ѐнғинни ўчириш қурилмасини ишга тушириш 
мосламаларидан иборат бўлади. Бу қурилманинг ишлаш 
принципи қўриқланадиган объект муҳитидаги ноэлектрик физик 
миқдорларни электрик сигналларга айлантириб беришга 
асосланган. Ёнғин содир бўлган такдирда автомат ѐнғин хабар 
берувчи қурилмасида электрик сигнал ҳосил бўлади ва бу сигнал 
сим орқали қабул қилиш станциясига узатилади. 
Ёнғинни автомат ўчириш қурилмалари фойдаланиладиган ўт 
ўчириш моддаларининг турига боғлиқ ҳолда сув билан 
ўчирувчи, сув-кўпикли, ҳаво-кўпикли, газли (углерод икки 
оксиди, 
азот 
ва 
ѐнмайдиган 
газлар), 
кукунли 
ва 
комбинациялашган турларга бўлинади. Бу қурилмалар ҳаракатга 
келиш вақтига қараб эса қуйидагича бўлади: ўта тез ҳаракатга 
келувчи (ҳаракатга келиш вақти 1 сек.дан ортиқ эмас), тез 
ҳаракатга келувчи (кам инерцияли, ҳаракатга келиш вақти 30 
сек), ўрта инерцияли (ҳаракатга келиш вақти 31-50 сек), 
инерцияли (ҳаракатга келиш вақти 60 сек.дан юқори).Улар иш 
вақтининг давомийлигига боғлиқ ҳолда қисқа вақт таъсир этувчи 
(15 минутгача), ўрта давомийликда (15-30 мин) ва узоқ вақт 
ишловчи (30 мин. дан ортиқ) турларга бўлинади. 

---

223