Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Механик воситалардан
(брезент, войлок, қум, тупроқ ва б.) 
ѐнғинни бошланиш даврида, яъни учқунланиш фазасида ўчириш 
мақсадида фойдаланилади 
3.4.10. Ўт ўчиргичлар, ўт ўчириш қурилмалари ва 
машиналари 
Ўт ўчиргичлар ѐнғинни бошлангич фазасида ўчириш учун 
ишлатилади. Улар сиғими, ўт ўчириш моддаси, ўт ўчирувчи 
моддани чиқариш усули бўйича турлича бўлади. 
Кимѐвий кўпикли ўт ўчиргичлар қаттиқ ва суюқ моддалар 
ѐнғинини ўчириш мақсадида фойдаланилади. Уларга ОХП-10,
ОП-М ва ОП-9ММ ўт ўчиргичлари киради. Уларнинг ишлаш 
вақти кўпик карралиги 5 га тенг бўлганда 60 сек. Баллонлар 
ҳажми 8,7 ва 9 л. Зарядлари ишқорли ва кислотали қисмдан 
иборат. Ишқорли қисми – 450…460 гр. бикорбанат натрий ва 
қизилмия илдизи экстрактининг сувдаги аралашмасидан, 
кислотасли қисми – 15 гр. олтингугурт ва 120 гр. дан ортиқ 
олтингугурт кислотасининг сувдаги аралашмасидан иборат. Бу ўт 
ўчиргичларнинг корпуси фойдаланилгандан 1 йил ўтгач 2 мПа 

---

219 
босим остида синалади. (бир партиядаги ўт ўчиргичларнинг 
25%). Икки йилдан кейин эса – 50%, уч йилдан кейин эса 100% ўт 
ўчиргичлар синовдан ўтказилади.
Саноатда ОВ-5, ОВП-10 маркали қўл ўт ўчиргичлари, ОВП-
100, ОВПУ-25 маркали юқори каррали стационар ўт ўчиргичлар 
ишлаб чиқарилади. Уларни зарядлашда ПО-1 кўпик ҳосил 
қилувчидан фойдаланилади. 
Углекислотали ўт ўчиргичлар турли хил моддалар, 
материаллар ва электр қурилмаларидаги ѐнғинни ўчиришда 
ишлатилади. Уларни зарядлашда углерод икки оксидидан (СО
2
) 
фойдаланилади. Бундай ўт ўчиргичларга ОУ-5, ОУ-8, ОУ-25, 
ОУ-80 ва ОУ-400 маркали ўт ўчиргичлар киради. Улар тортиб 
кўриб текширилади. Агар уларнинг массаси 6,25; 13,35 ва 19,7 кг 
дан кам бўлса (мос ҳолда, ОУ-2, ОУ-5 ва ОУ-8 ўт ўчиргичлари 
учун) улар қайта зарядланади. 
Углекислотали-бромэтилли ўт ўчиргичларга ОУБ-3А ва 
ОУБ-7А лар киради. Уларнинг ҳажми 3,2 ва 7,4 л бўлиб, 
бромэтил ва углекислота аралашмаси билан зарядланади. Бу 
маркадаги қўл ўт ўчиргичларини таъсир этиш вақти – 35 сек, 
узатиш узунлиги 3,0-4,5м.
Кукунли ўт ўчиргичлар ОП-1, “Момент”, ОП-2А, ОП-10А, 
ОП-100, ОП-250 ва СИ-120 маркали бўлиб, улар унча катта 
бўлмаган ѐнғинларни ўчиришда ишлатилади. ОП-1 ва “Момент” 
ўт ўчиргичларидан автомобиллар ва кучланиши 1000 В. гача 
бўлган электр қурилмаларида фойдаланилади. 
ОП-10А ут ўчиргичи ишқорли металлардаги (натрийли, 
калийли) ҳамда ѐғоч ва пластмассалардаги ѐнғинларда 
ишлатилади.
СИ-2 
кўчма 
ўт 
ўчиргичи 
нефть 
маҳсулотлари, 
металлоорганиқ бирикмалар ва шу каби бошқа моддалар 
ѐнишини ўчиришда, СЖБ-50 ва СЖБ-150 ўт ўчиргичлари ток 
таъсиридаги электр қурилмалар ѐнғинини ўчиришда ҳамда 
аэродром хизматидаги ўт ўчириш машиналарини жиҳозлашда 
ишлатилади. 
Ишлаб чиқариш бинолари учун талаб этиладиган ўт 
ўчиргичлар сони қуйидагича аниқланади