Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

 
Тизим 
фаолиятини 
кафолатловчи 
мувофиқликлар. 
Эргономика соҳасида “Инсон-машина-муҳит” тизимининг 
кафолатли фаолиятини таъминловчи қуйидаги 
беш хил 
мувофиқлик
мавжуд: 
Маълумотлар 
мувофиқлиги
. 
Кўпгина 
технологик 
жараѐнларни бажарилишида инсон бевосита уларни кўз билан 
кўриб бошқармайди, яъни бундай жараѐнлар ѐпиқ техник 
тизимда амалга ошади. Шу сабабли бундай жараѐнлар 
кўрсаткичларини назорат қилиш ва бошқариш учун маълум 
турдаги ўлчаш-назорат қилиш асбоблари бўлиши талаб этилади. 
Бу турдаги барча қурилмалар 
маълумотни акс эттирувчи 
воситалар
деб юритилади. Тизимни бошқаришда оператор
дастаклар, ѐқиб-ўчиргичлар ва шу каби бошқа бошқариш 
жиҳозларидан фойдаланади. Бундай бошқариш воситаларининг 
биргаликдаги ҳолати 
сенсомотор қурилмалар
деб аталади. 
Маълумотни акс этдирувчи воситалар ва сенсотор қурилмалар 
машинанинг 
ахборот моделини 
ташкил этади. Оператор ушбу 
модел орқали энг мураккаб техник тизимларни ҳам хавфсиз 
бошқариши имкониятига эга бўлади. Ахборот модели инсоннинг 
психофизиологик имкониятларига мос келиши зарур. 
Биофизик мувофиқлик
. Техник тизимда технологик 
жараѐнларни бажариш вақтида маълум даражада зарарли 
омиллар юзага келади, жумладан чанг, турли хил газлар, шовқин, 
титраш, нурланиш ва бошқалар. Шунингдек иш турига боғлиқ 
ҳолда ѐритилганлик, микроиқлим кўрсаткичлари ҳам турлича 
бўлиши 
талаб 
этилади. 
Технологик 
жараѐн 
муҳити 
кўрсаткичларини инсон соғлиғи ва ҳаѐтига таъсир этмайдиган 
ҳолда лойиҳалаш биофизик мувофиқликнинг асосий шарти 
ҳисобланади. Бунинг учун зарарли омилларнинг рухсат этилган 
миқдорлари ва даражалари стандарт асосида ўрнатилади ва талаб 
этилади. 

---

41