Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Т
е
=
, 
соат 
бу ерда
N
– ѐнувчи моддалар миқдори, кг/м
3
V
– моддаларнинг ѐниш тезлиги, кг/м
3
*соат. 
Агар бинода турли хил қаттиқ ва суюқ материаллар ҳамда 
моддалар мавжуд бўлса, ѐнғиннинг давомийлик вақтини 
қуйидагича аниқлаш мумкин, 
 
Т
е
= 
(
)
, 
бу ерда
g
1, 
g
2 
...
 
g
m
– турли хил ѐнувчи маҳсулотларнинг
миқдори, кг/м
2
; 

---

209 
S
x
 –
бинонинг юзаси, м
2
; 
S
o
–
бинодаги деразаларнинг юзаси, м
2
;
6
–
бино юзасининг бино деразалари юзасига нисба-
ти, S
x
/S
o
=4...10; 
n
1
,n
2
,...n
m
– модда ва материалларнинг ениш тезлигини 
ҳисобга олиш коэффициенти, кг/м
2
*соат. 
Ушбу коэффициент бензин учун –n = 15; резина, оргстекло 
учун п= 35, автомобиль шинаси учун- 40, ѐғгоч материалар учун 
– 65. 
Маълумки ѐнғинни ўчиришга нисбатан уни олдини олиш ҳам 
осон, ҳам фойдалидир. Шу сабабли, ҳар бир мутахассис, ҳар бир 
ходим ишлаб чиқаришдаги ѐнғин сабабларини билиши, ѐнғин 
хавфсизлиги қоидаларига тўлиқ риоя қилиши ва ѐнғинни олдини 
олишга қаратилган тадбирларни амалга ошириши зарур.
3.4.2. Ёнғин хавфсизлиги тизимига қўйилган талаблар 
Ёнғинни олдини олиш тизими
– ѐнғин содир бўлиш 
шароитларини бартараф этишга қаратилган ташкилий тадбирлар 
ва техник воситалар мажмуидан иборатдир. 
Ушбу тадбирлар ишлаб чиқаришда мумкин қадар кўпроқ 
ѐнмайдиган ва қийин ѐнадиган материалларни ишлатиш, 
технологик жараѐнларни максимал даражада механизациялаш ва 
автоматлаштириш, ѐнғинга хавфли қурилмалар ўрнатилган 
хоналарни ѐнмайдиган материаллар билан бошқалардан 
ажратиш ѐки уларни мумкин қадар ташқарида ўрнатиш, ѐнувчи 
моддалар учун герметик идишлар ва жиҳозлардан фойдаланиш, 
бино ҳавоси такибидаги ѐнувчи газ, буғ ва чанглар миқдорини 
рухсат этилган даражада (РЭМ асосида) сақлаш, иситиш 
жиҳозларидан тўғри фойдаланиш ва шу каби бошқа тадбирлар 
орқали амалга оширилади.
Ёнувчи муҳитда ѐнғинга олиб келувчи манбанинг ҳосил 
бўлишини олдини олиш эса, ишлаб чиқаришда ѐнғин манбасини 
ҳосил қилмайдиган машиналар, механизмлар ва жиҳозлардан
фойдаланиш, машина ва механизмлардан фойдаланиш қоидалари 
ва режимларига тўлиқ риоя этиш, электр статик зарядлари ва 
яшинга қарши ҳимоя воситаларидан фойдаланиш, материаллар
ва 
моддаларнинг 
иссиқлик 
таъсирида, 
кимѐвий 
ва 
микробиологик усулда ўз-ўзидан аланганланиш шароитларини
бартараф этиш, белгиланган ѐнғинга карши тадбирларни тўлиқ 

---

210 
амалга ошириш, бино чегарасини даврий равишда тозалаб туриш 
каби тадбирлар орқали амалга оширилади.