Qurilishda menejment

 
Kd q 1 G‟ 1 Q KT
(2)
 
bu yerda, Kd diskont koeffitsiyenti yoki pul qiymatining o`zgarish sur‘ati 
(odatda, bank kreditlari bo`yicha o`rtacha foiz darajasida qo`llaniladi);
K - foiz stavkasi, %;
T - investitsiya ajratilgandan boshlab o`tgan vaqt, yil;
Masalan, bank stavkasi 10 %ga teng bo`lsa, uchinchi yil uchun diskontlash 
koeffitsenti:
K q 1G‘ 1 Q 0,13 q 0,769 ni tashkil etadi. 

---

Bundan foydalanib, yuqorida ko`rib chiqqan misolimiz uchun investitsiyaning 
qoplanish muddatini aniqlaymiz. Buning uchun (1) formuladan foydalanib, 
investitsiyaning qoplanish davrida pul qiymatining farqini aniqlab olamiz.
Shunday qilib, bank stavkasi 10 % bo`lgan holda, jami uch yilda diskontlangan 
daromadlar hajmi 88816 so`m (22728Q29166Q36922) ni tashkil etadi. Demak, firma 
bo`yicha investitsiyaning to`liq summasini qoplash uchun firmaga 31184 (120000-
88816) so`m etishmayapti. Endi, to`rtinchi yilda investitsiya umumiy hajmining 
etishmayotgan qismini yanada aniqroq qilib hisoblab chiqishimiz mumkin. Demak, 
to`rtinchi yilda diskontlan gan daromadlar:
 
Diskontlanish koeffitsenti: 
Diskontlanish 
daromadlari: 
 
1-yilda 
1G‘ 1Q0,11 q 0,9091; 
25000 x 0,9091q22728 
so`mni 
2-yilda 
1G‘ 1Q0,12 q 0,8333; 
35000 x 0,8333q29166 
so`mni 
3-yilda 
1G‘ 1Q0,13 q 0,7692; 
48000 x 0,7692q36922 
so`mni 
1 G‘ (1Q0,14) q 0,7142; 54000x0,7142 q 38567 so`mni tashkil etadi.
Endi firma uchun investitsiyaning yetishmayotgan summasini (31184 so`m) 
hisoblab chiqilgan to`rtinchi yildagi investitsiya summasi (38567 so`m) ga bo`lib 
0,81 ga ega bo`lamiz. Shunday qilib, firma investitsiyalarining qoplanish muddati 4 
yilni emas, balki 3,81 yilni tashkil etar ekan. Vaholanki, firma investitsiya 
xarajatlarining ma‘lum vaqt o`tishi bilan qiymati (tannarxi) ning o`zgarib borishini 
hisobga olmay amalga oshirgan oldingi hisob-kitoblarimizdagi muddat 3,22 ni tashkil 
etgan edi. Ammo belgilangan davrlardagi muddatlar ichida barcha omillarni hisobga 
olib, yanada aniqroq hisoblab chiqqan investitsiyalarning qoplanish ko`rsatkichi 
ishlab chiqilayotgan loyiha uchun ajratilgan mablag`larning 4 yil muddatga zo`rg`a 
etishini ko`rsatdi.
Agar bank kreditlarining foizlari ham inflyatsiya darajasini hisobga olib borsa, 
unda ushbu loyihani qabul qilish maqsadga muvofiq emasdir. Shuning uchun 
investitsiyalashtirilayotgan loyihalarni ishlab chiqish davomida ko`zda tutilayotgan 
(iqtisodiy) omillardan tashqari, ko`zda tutilmagan (tabiiy, ijtimoiy, siyosiy) omillarni 
e‘tiborga olgan holda bir necha variantlarini ishlab chiqishni taqozo etadi.
Bunday 
holatlarda 
mavjud 
barcha 
investitsiyalash 
variantlarini 
investitsiyalarning foydalilik darajalarini aniqlash orqali o`rganib chiqish tavsiya 
etiladi. Foydalilik ko`rsatkichi sifatida foydalilik koeffitsiyenti deb ataluvchi 
kattalikdan foydalanish mumkin. U quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
 
Foydalilik 
koeffitsenti 
q 
Ko`zda tutilgan daromadlar summasi 
(3) 
Ko`zda tutilmagan xarajatlar summasi