Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Ma’ruzani mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Suvda sulfatlarning bo‘lishi sement toshi tashkil etuvchilariga tasiri
   
2. 
   Mikro va makro g‘ovaklar
   
3. 
   Himoya vositalari sifatida nmalar ishlatiladi
   

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Neville, Adam M. Properties of concrete / A.M. Neville. -- 5th ed. p. cm. ISBN 978-0-273-75580-7 (pbk.)
   
2. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton va temir-beton buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi. Darslik. T., 2011.
   
3. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.
   
4. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O`quv qo`llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.
   
5. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton va temir-beton buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. I va II qism. T., 2012.
   

11-modul: Iqlim sharoitini betonni chidamliligi ta’siri
Reja:

1. 
   Sementga faol gidravlik qo‘shimchalar
   
2. 
   Iqlim sharoitini betonni jidamliligi ta’siri
   

Sementga faol gidravlik qo‘shimchalar (trepel, trass va h.k.) qo‘shib ham beton chidamliligini oshirsa bo‘ladi. Mazkur moddalar Sa (ON)₂ ni erimaydigan birikmaga aylantirib SaO yuvilishini kamaytiradi. Bundan tashqari yuqoridagi qo‘shimchalar betonning suv o‘tkazish xususiyatini ham kamaytiradi. Putssolon portlandsement suv bilan sovuqning birga ta’siri istisno qilingandagina I tur korroziyasiga chidamli bo‘lishini ham aytib o‘tish zarur.

Aralashmada reaksiyaga kirishmaydigan ionlarning bo‘lishi (Cl^-, Na⁺ va h.k.) aralashmaning ion kuchini oshirib yuboradi, reaksiyani tezlashtiradi va ko‘p miqdordagi SaNSO₃ ni eritadi. Agar betonga turg‘un yoki sekin oqadigan suv ta’sir qilsa betonning yuzasida karbonat muvozanat hosil bo‘ladi, ya’ni emirilish sekinlashadi. Suv tez oqqanda reaksiyaning sekinlashishi ta’sirga uchrovchi yuzaning kamayganligi sababli yuz beradi, aralashmada ON^- ionlar kamayishi SaNSO₃ni SaSO₃ga aylantirib cho‘kma holatiga keltiradi. Sement toshida ON^- konsentratsiyasi qancha yuqori bo‘lsa agressiv suvning yuza qismida tez almashinishi uni shunchalik tez emiradi.
Bundan xulosa qilish mumkinki, oldiniga portlandsement va putssolan portlandsementidagi sement toshining buzilish tezligi bir xil bo‘ladi, so‘ngra putssolan sementli sement toshida uning borishi kamayadi. Nimagaki suyuq fazada uning tarkibidagi gidroksil ionlar (ON^-) ancha kam bo‘ladi. shu sababli gil tuproq sementli beton II tur korroziyaga chidamliroq bo‘ladi. bunda beton va korroziya mahsulining zichligi ayniqsa ahamiyatli bo‘ladi.
Betonda hosil bo‘ladigan kompleks tuzlardan suvning 30-32 molekulasini biriktirib hajmini ancha oshiradigan kalsiy gidrosulfoalyuminat (KGSA) ayniqsa havflidir. Ushbu tuz hosil bo‘lishida aralashma holatida kelgan yoki sulfat bilan Sa(ON)₂ o‘rtasidagi reaksiya natijasida hosil bo‘lgan sement toshini gidroalyuminati va gips ishtirok etadi. Aralashmada konsentrati qancha yuqori va sementda S₃A (uch kalsiyli alyuminat) ko‘p bo‘lsa kalsiy gidrosulfoalyuminat hosil bo‘lishiga sharoit shunchalik yaxshilanadi.
2500 mg/l konsentratsiyada KGSA hosil bo‘lib betonning xususiyatlariga ta’sir qiladi. KGSA hosil bo‘lish reaksiyasining to‘la o‘tishi aralashmada kalsiy gidroalyuminat (S₃Aaq)ning ortiqcha bo‘lishiga bog‘liq bo‘ladi. YA’ni /S₃A=1,04. Agar S₃A talab qilingan miqdordan kam bo‘lsa KGSA miqdori reaksiya joyida S₃A mavjudligi bilan chegaralanadi. Agar S₃A talab qlinganidan oshib ketsa KGSA miqdori reaksiya joyidagi ionlar miqdori bilan chegaralanadi.
Aralashmada KGSA tarkibiy qismi bilan reaksiyada ishtirok etmaydigan tuzlar (NaCl, NaNO₃, KCl va boshqalar)ning mavjudligi aralashmaning ion kuchini oshiradi, demakki, reaksiyalanuvchi moddalar va reaksiya mahsulining eruvchanligini oshiradi, ya’ni KGSA hosil bo‘lishi va ko‘payishiga to‘sqinlik qiladi. YUqorida aytib o‘tilgandek, KGSAning hosil bo‘lishi va keyinchalik 30-32 suv molekulalari bilan kristallanishi qattiq faza hajmining keskin oshganligi bilan bog‘liqdir. Reaksiyada S₃A ishtirok etganda hajmning oshishi tahminan 1,63, S₃A bilan Sa(ON)₂ ishtirokida esa 2,27 martani tashkil etadi.
III tur korroziyada oldiniga beton yuzasida gips kristallaridan yuqa plenka hosil bo‘ladi so‘ng to‘plangan gips va KGSAning kristallari qatlam bo‘lib sement toshining ichida to‘planadi.
Gips odatda Sa(ON)₂ to‘plangan joyda yig‘iladi. Hosil bo‘lgan gips va KGSAning kristallari sement toshi g‘ovaklari devoriga bosimi ortib yuzasiga parallel bo‘lgan buzilishlar, ya’ni darz, yoriqlarni hosil qiladi va beton asta emirilaboylaydi.