Davriy sistemaning yettinchi gruppa elementlari

1-Mavzu: Galogenlar.

14^a-Labaratoriya ishi. (2soat)

Maqsad: Galogenlarni aniqlash, ajratish va ularni suvda va organic erituvchilarda eruvchanligini hamda boshqa xossalarini o’rganish.

Davriy sistemaning yettinchi gruppa elementlari

Bu gruppaning asosiy gruppachasiga ftor, xlor, brom, yod, astat kiradi. Bular galogenlar, ya’ni “tuz hosil qiluvchilar” deb ataladi. Ular atomlarining tashqi elektron qavatida yettita (s²p⁵) elektron bo’lib, ularning elektronga moyillik xususiyati katta, shuning uchun ular bir elektronni biriktirib olib manfiy bir zaryadli ionga aylanadi. Bu gruppa elementlari kuchli oksidlovchi bo’lib, ularning bu xususiyati ftordan yodga tomon kamayib boradi. Shuning uchun bu elementlar vodorodli birikmalarining mustaxkamligi ham shu tartibda kamayadi .

Galogenlarning dastlabki to’rttasi tabiatda anchagina tarqalgan. Oxirgi galogen- astat esa tabiiy radioaktiv yemirilishlaning oraliq mahsulotlari tarkibida uchraydi u sun’iy ravishda, yadro o’zgarishlari yemirilishi bilan hosil qilinadi .

Galogenlarning vodorodli birikmalari HF, HCI, HBr, HJ ning suvdagi eritmalari kuchli kislotalar bo’lib, HF dan HJ o’tgan sayin kislotaning kuchi ortib boradi, chunki F-CI-Br^--I –qatorida chapdan o’nggga o’tgan sayin ionning zaryadi o’zgarmagani holda radiusi kattalasha boradi. Ftor faqat -1, xlor, brom va yod o’z birikmalarida -1 va +1dan +7 ga qadar oksidlanish darajalarini ham namoyon qila oladi. Ularning eng muhim gidroksidlari quyidagilardan iborat:

+1 uchun HCIO, HBrO, HIO

+5 uchun HCIO₃, HBrO₃, HIO₃

+7 uchun HCIO₄, HBrO₄, (H₅IO₆)

Bu yerda keltirilgan gorizontal qatorda kislotalarning kuchi kamayadi, vertikal qatorda esa ortib boradi .

F₂, CI₂, Br₂, J₂ qatorda oksidlovchilik xossa kamayib, qaytaruvchilik xossa ortadi. Shuning uchun oldinda joylashgan galogen keyingisini tuzi eritmasidan siqib chiqaradi:

CI₂+2KBr-------2KCI+Br₂

2NaCI +F_2-----------2NaF+CI₂; 2KI +Br₂------2KBr+I₂

Bu gruppadagi ftor va xlor eng aktiv galogenlardir. Bular barcha elementlar bilan bevosita reaksiyaga kirishadi:

2K+ CI₂=2KCI