Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish

2-rasm. Metall idish. 
Umumiy og„irligi 300 g li sterjen bilan pestik erkin holatda sement xamiriga bota boshlaydi. Vint 
bo„shatilgandan 30 sek o„tgach, shkaladan pestikning xamirga botish darajasi aniqlanadi. Agar pestik xamirga 
tushirilganda strelka 5 mm dan pastda to„xtasa, xamir yumshoq, ya‟ni suv ko„p solingan bo„ladi. 
Bordiyu, pestik xamirga botganda strelka 7 mm dan yuqorida to„xtasa xamir qattiq, ya‟ni suv oz solingan 
bo„ladi. 
Ikkala holda ham suv miqdorini ko„paytirib yoki kamaytirib, yangi sement xamiri tayyorlanib qaytadan 
sinaladi. Agar pestik keyingi marta xamirga tushirilganda strelka 5-7 mm orasida to„xtasa, bu holatda 
xamirning quyuqligi normal bo„ladi. 
Shunday qilib, oxirgi marta olingan suv miqdori semet xamirining normalligini ko„rsatadigan qiymat 
hisoblanadi va bu qiymat foizda aniqlanib 2-jadvalga yozib boriladi. 
2-jadval 
400 
100

---

19 
№ 
Sement namunasining 
og„irligi, g 
Suv miqdori, 
g 
Shkaladagi strelka 
ko„rsatgan son, mm. 
Sementning suv 
talabchanligi, % 
1. 
2. 
3. 
 
Tajriba ishi № 3.
Sementning qotish muddatini boshqarish 
Sement asosida tayyorlangan beton yoki qorishmani qoliplarga joylagunga qadar qotib qolmasligi va u 
normal quyuqlikda bo„lishi ish unumini oshirishda hamda konstruksiyani sifatli tayyorlashda katta ahamiyatga 
ega. 
Sement xamirini qotish davrining boshlanishi va oxiri Vika asbobi (1-rasm) yordamida aniqlanadi. Vika 
asbobi ishchi stolga o„rnatilib, shisha plastinka va halqa mashina moyi bilan surtilib staninaga qo„yiladi. 
Berkituvchi vintni bo„shatib, pestik o„rniga igna o„rnatiladi. Pestik esa sterjenning ustki qismiga 
mahkamlanadi. Shisha plastinkaga igna tushirilganda, ko„rsatkich shkaladagi "0" ni kursatib turishi kerak. 
Normal quyuqlikda tayyorlangan sement xamiri shisha plastinka ustiga qo„yilgan kesik konus halqaga 
quyiladi. 
Shisha plastinka stol qirrasiga 5-6 marta uriladi. Xamir zichlangandan keyin uning ortiqchasi pichoq bilan 
sidirilib tekislanadi. Keyin kesik halqa plastinka bilan birga Vika asbobi ostiga qo„yiladi va ignaning uchi 
xamirning yuzasiga tegadigan holatga keltirilib vint bilan mahkamlanadi. Vint bo„shatilganda ignali sterjen o„z 
og„irligi (300 g) bilan xamirga botadi. Dastlabki paytda igna xamirdan o„tib, shisha plastin-kaga borib taqaladi. 
Sement xamirining qotish davrini boshlanishini bilish uchun ignali sterjen xamirga har 5 minutda tushirib 
turiladi. Har tushirishdan oldin igna namlangan doka yoki latta yordamida xamirdan tozalanadi. Igna hadeb bir 
joyga tushmasligi uchun halqa tagidagi shisha plastinka siljitib turiladi.Tajribaning boshlanish paytida sement 
xamiri odatda suyuq bo„ladi. Shu sababdan ignali sterjen xamirga avval oxirigacha botadi, keyinroq esa 
ko„tarila boshlanadi. Sementga suv quyilgan vaqtdan boshlab, to ignaning xamir tagidan (shisha plastinka 
sirtidan) 1 mm ko„tarilganiga qadar o„tgan vaqt qotish davrining boshlanshi deb ataladi. Odatda bu vaqt 45 
minutdan kam bo„lmasligi kerak. Sement xamirining qotish davrini oxirini aniqlash uchun ignali sterjenning 
xamirga botirilishi yana davom ettiriladi. Bunda ignali sterjen har 15 minutda bir botiriladi. Sementga suv 
quyilgan vaqtdan boshlab, to ignaning xamir sirtiga 1 mm botganiga qadar o„tgan vaqt qotish oxiri deyiladi. 
Qotishning oxiri sementlarning turlariga bog„liq bo„lib 12 soatgacha cho„zilishi mumkin. 
Sement xamirining qotish davrini boshlanishi va oxirini aniqlash natijalari 3-jadvalga yozib boriladi. 
3-jadval 
№ 
Sement xamirining 
normal quyuqligi, % 
Xamirni qotish davrining 
boshlanishi, minut 
Xamiri qotish davrining oxiri, 
soat, minut 
1. 
2. 
3. 
Xulosa:___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
___________________________________________________ 

---

20